ناسا اعلام کرده ماه جاری میلادی به‌عنوان گرم‌ترین ماه در تاریخ سیاره زمین ثبت خواهد شد
از دردسرهای افزایش دما برای جسم و روان انسان، محیط زیست و ترفندهای فرار از گرمازدگی و کاهش دمای سیاره گفتیم

 شاید شما هم با من هم‌نظر باشید که نیازی به اعلام نتایج تحقیقات ناسا و دیگر کارشناسان هواشناسی نبود تا متوجه عمق گرمای چندوقت اخیر بشویم چراکه خودمان چند وقتی است که داریم هر لحظه با پوست و استخوان‌مان، آن را می‌چشیم. با این حال و بر اساس تحقیقات صورت گرفته توسط ناسا و اتحادیه اروپا، ماه جولای به‌عنوان گرم‌ترین ماه در هزاران سال اخیر در تاریخ ثبت خواهد شد. در ایران هم طبق آمارها در تابستان امسال، گرم‌ترین روزها در 11 سال اخیر را پشت سر گذاشتیم و رئیس مرکز پیش‌بینی سازمان هواشناسی به تازگی گفته، میانگین دما طی یک هفته اخیر در کشور 30.3 درجه بوده که در مقایسه با دوره بلندمدت (30 ساله) نیم درجه افزایش یافته است. جالب است بدانید در بهار امسال برای نخستین بار در ۶۰ سال اخیر بیشینه دمای هوا در شمال سیستان‌و‌بلوچستان به محدوده ۵۰ درجه رسید و در تیرماه، گرم‌ترین نقطه جهان در ایران به نام زابل با 50.8 درجه ثبت شد. به همین بهانه و در پرونده امروز زندگی‌سلام از نتایج تحقیقات اخیر ناسا درباره گرمای زمین و تبعات افزایش دما برای انسان و سیاره‌مان و همچنین راه‌های پیشگیری و درمان گرمازدگی به‌همراه توصیه‌هایی برای این که چطور جلوی گرم شدن بیشتر زمین را بگیریم، خواهیم گفت.

تمامی رکوردهای جهانی گرمای‌هوا شکسته شد
مروری بر نتایج تحقیقاتی که به‌صورت مشترک از سوی اتحادیه اروپا، ناسا و دانشگاه مین آمریکا صورت گرفته است
آیا جهان زیر گرمای شدید می‌پزد؟ این سوالی است که محققان برای پاسخ به آن بعد از این که سازمان جهانی هواشناسی اروپا اعلام کرد زمین در حال پختن زیر یک موج گرمای پایدار است که بخش‌های اعظم مدیترانه را در برگرفته است، دست به کار شدند. بر اساس تحقیقاتی که به صورت مشترک از سوی اتحادیه اروپا، ناسا و دانشگاه مین آمریکا صورت گرفته، رکوردهای گرمای هوا که بر اساس داده‌های زمینی و ماهواره‌ای سنجیده می‌شود، در ماه جاری میلادی، شکسته شده است. «گاوین اشمیت»، اقلیم‌شناس ارشد ناسا که در این پروژه شرکت داشته می‌گوید: «جولای ۲۰۲۳ احتمالا گرم‌ترین ماه جهان در صدها و اگر نه در هزاران سال است».

 روند گرمایشی ادامه خواهد داشت
همچنین او در یکی از نشست‌های اخیر ناسا با خبرنگاران گفت: «ما شاهد تغییرات بی‌سابقه‌ای در سراسر جهان هستیم. امواجی که در آمریکا، اروپا و چین مشاهده می‌شود تمامی رکوردها را شکسته است و روند گرمای شدید هوا غیرقابل انکار است.» او ادامه داد که گزارش‌های ماهانه دقیق‌تری بعدا توسط ناسا و دیگر نهادهای آمریکایی درباره آن منتشر خواهد شد. «اشمیت» در بخش دیگری از توضیحاتش با اشاره به این که روند گرم‌شدن هوا کلی است، تاکید کرد که این موضوع در تمام نقاط کره‌زمین، به ویژه در اقیانوس‌ها مشاهده شده است. او گفت: «چیزی که ما می‌بینیم روند کلی گرماست. در اقیانوس‌ها چندین ماه است که شاهد رکوردشکنی دمای سطح دریاها هستیم. این موضوع حتی در خارج از مناطق استوایی هم مشاهده شده است.» این اقلیم‌شناس ناسا در ادامه پیش‌بینی کرد که روند گرمایشی ادامه خواهد داشت، چراکه همچنان گازهای گلخانه‌ای وارد جو می‌شوند. بسیاری این احتمال را که سال ۲۰۲۳ میلادی به عنوان گرم‌ترین سال در تاریخ ثبت خواهد شد دور از ذهن ندانسته‌اند اما «اشمیت» می‌گوید بر اساس محاسبات صورت گرفته، این احتمال ۵۰ -۵۰ است. اگرچه او اضافه کرد که برخی دیگر از دانشمندان این احتمال را تا ۸۰ درصد تخمین زده‌اند. با این حال، این اقلیم‌شناس ارشد ناسا تایید کرد که پیش‌بینی می‌کند سال ۲۰۲۴ از این هم گرم‌تر شود و روند گرم شدن کره‌زمین ادامه یابد. هشدارهای این اقلیم‌شناس در حالی مطرح می‌شود که هفته گذشته علاوه بر شکسته شدن رکوردهای دمای ثبت‌شده، آتش‌سوزی‌هایی در نقاط متفاوتی از کره زمین به وقوع پیوست و بر اثر گرمای شدید، هشدارهای بهداشتی در کشورهای مختلف صادر شد.

دردسرهای افزایش دما
برای انسان و سیاره
از گرمازدگی تا تشدید بیماری‌های مزمن، آتش‌سوزی، استنشاق دود، آلودگی هوا و تغییر در فصل‌ها و اقلیم، همه تبعات افزایش دما هستند
درحالی که بسیاری از کشورها در سه قاره جهان این روزها گرم‌ترین روز‌های خود را سپری می‌کنند، کارشناسان عقیده دارند ادامه این روند پیامد مستقیمی بر بیماری‌های مزمن، سلامت تنفسی و بیماری‌های عفونی خواهد داشت. «یاهو‌نیوز» در گزارشی به نقل از کارشناسان به پیامدهای گرمای شدید برای سلامت طولانی مدت انسان پرداخته است که در ادامه بخش‌هایی از آن‌را مرور می‌کنیم.

از گرمازدگی تا مرگ
گرما می‌تواند کشنده باشد و هر سال تعداد بیشتری از افراد به دلیل تغییرات آب‌و ‌هوایی جان خود را از دست می‌دهند. با قدم زدن خارج از خانه در یک روز به شدت گرم، به راحتی‌ متوجه می‌شویم که گرمای بیش از حد، به سرعت آسیب می‌رساند. گرمازدگی شاید جزو اولین مواردی باشد که به ذهن می‌رسد. گرمازدگی زمانی رخ می‌دهد که بدن توانایی خنک شدن و کنترل دمای خود را از دست می‌دهد، این وضعیت باعث ناتوانی دایمی و حتی مرگ می‌شود. در این حالت دمای بدن احتمالا در کمتر از ۱۵ دقیقه به ۴۱ درجه سانتی‌گراد یا بالاتر می‌رسد. گرمازدگی علایمی مانند سرگیجه، حالت تهوع و سردرد را در پی دارد و باید به سرعت درمان شود.
تشدید بیماری‌های مزمن
علاوه بر این، گرمای شدید می‌تواند وضعیت بیماری‌های مزمن را بدتر کند. دکتر کریستوفر تدسکی، مدیر آمادگی اورژانس در دانشگاه کلمبیا درباه این مسئله می‌گوید: «گرما به بدن استرس وارد می‌کند و زمانی که بدن استرس دارد، برای مقابله با دیگر موارد مانند بیماری‌های قلبی یا تنفسی با مشکل روبه‌رو می‌شود.» برای نمونه، وقتی به مراجعه‌کنندگان بخش اورژانس در زمان گرمای شدید نگاه کنید، متوجه می‌شوید اغلب افراد به حمله قلبی یا سکته مغزی دچار شده‌اند که به صراحت بیانگر استرس روی بدن است.
آلودگی هوا
دمای بسیار بالا اغلب عامل کیفیت پایین‌تر هواست. گرمای شدید و راکد بودن هوا افزایش میزان ازن و آلودگی را در پی دارد. این میزان گرما به خواب شما هم آسیب می‌رساند، چرا که بالا رفتن دمای بدن به خواب رفتن را دشوار می‌کند.
دمای بالا در دراز مدت چه آسیبی به سلامت می‌زند؟
تدسکی این‌گونه توضیح می‌دهد: «فکر می‌کنم قرار گرفتن در معرض فشار گرما، در مقیاس فردی در بازه زمانی خاص، مفید است اما اگر این شدت دما ادامه‌دار شود، بدن قادر به مقابله با آن نخواهد بود. بگذارید رک و پوست‌کنده بگویم، این شدت و مدت گرما، خطراتی برای بدن شما ایجاد می‌کند که نمی‌تواند از پس آن‌ها برآید.»
آثار جانبی گرما بر ریه‌ها
همچنین آثار جانبی دیگری هم در پی این گرما ایجاد می‌شود؛ مانند آتش‌سوزی. ادامه آتش‌سوزی در کانادا و کالیفرنیا به مشکل نه چندان تازه‌ای در این مناطق تبدیل شده است. استنشاق گازهای خطرناک و دود و ذرات ناشی از آتش، عواقب ناخوشایندی برای سلامت دارد و در دراز مدت بسیار مضر است. تدسکی گفت: «البته ما هنوز به طور کامل تاثیر بلند‌مدت ذرات ناشی از دود آتش‌سوزی را بررسی نکرده‌ایم. آن‌ها به عمق ریه‌ها نفوذ می‌کنند، احتمالا باعث التهاب بیشتر می‌شوند و ممکن است عامل بیماری‌های مزمن بیشتری شوند. ترکیب این ذرات با گرمای هوا، واقعا خطرناک است. همچنین گرما و خشکسالی که با تغییرات اقلیمی مرتبط است، شرایط اصلی برای فصل آتش‌سوزی‌ شدید است و انتظار می‌رود با گرم‌تر شدن زمین، اوضاع از این هم بدتر شود. سازمان منابع طبیعی کانادا هشدار داده است تغییرات آب‌و هوایی مساحت مناطق سوخته را تا پایان این قرن دو برابر خواهد کرد.»
افزایش احتمال آسم در کودکان
تدسکی افزود: «من به بچه‌هایی فکر می‌کنم که در معرض کیفیت پایین هوا قرار می‌گیرند و این موضوع خطر ابتلا به آسم را در آن‌ها افزایش می‌دهد. اگر به نرخ آسم، شاخص گرما و دسترسی به فضاهای سبز نگاهی بیندازید، متوجه ارتباط واضح بین آن‌ها می‌شوید».
زمستان کوتاه و بهارهای زودهنگام
زمستان‌های گرم‌تر و بهارهای زودهنگام که به فصل آتش‌سوزی‌های جنگلی منجر می‌شود، به حشرات ناقل بیماری مانند پشه‌ها و کنه‌ها هم فرصت رشد بیشتری می‌دهد. بیماری‌های گزارش‌شده ناشی از نیش پشه، کنه و کک، بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۹، از دو برابر هم بیشتر شده است. در این بین نباید از رشد قارچ‌ها نیز غافل شویم. مشکلات بهداشتی بی‌شماری که ناشی از گرمای شدید است، مشکل دیگری را تشدید می‌کند که سال‌ها با انتقاد پزشکان و متخصصان حوزه سلامت روبه‌رو بوده و آن هم کمبود کارکنان کادر بهداشت و درمان است.

چطور جلوی گرم‌شدن زمین را بگیریم؟
شاید فکر کنید ما آدم‌های معمولی هیچ نقشی در گرم‌شدن کره زمین نداریم اما این‌طور نیست. دی‌اکسیدکربن اصلی‌ترین دشمن آب‌و‌هوا و عامل گرم شدن زمین است و در صورتی منتشر می‌شود که نفت، زغال‌سنگ و دیگر سوخت‌های فسیلی برای به‌دست آوردن انرژی سوزانده شوند؛ همان انرژی که برای خانه‌ها، سوخت خودروها و حتی روشن نگه‌داشتن تلفن‌های همراه‌مان نیاز داریم. با کمتر کردن مصرف انرژی، می‌توانیم نقش خود را در تغییرات آب‌و‌هوایی کم کنیم. مثلا اگر بتوانیم برای برق خانه‌مان حداقل نیمی از انرژی را از باد یا خورشید تامین کنیم، قدم بسیار بزرگی در این مسیر برداشته‌ایم و اما چند راهکار دیگر:

عایق‌بندی در و پنجره‌ها  بیشترین انرژی که ما مصرف می‌کنیم، برای گرم کردن یا سرد کردن خانه است پس با درزگیری در و پنجره و عایق‌بندی آن‌ها انرژی زیادی ذخیره می‌کنید.
بررسی برچسب انرژی لوازم‌برقی  بهینه‌سازی انرژی ارزان‌ترین راه برای کاهش انتشار گازهای مضر است. وقتی قصد خرید یخچال، ماشین لباس‌شویی و دیگر لوازم برقی را دارید، به برچسب انرژی آن‌ها دقت کنید تا بفهمید که کدام یک از آن‌ها بهینه‌تر است.
هدر ندادن آب صرفه جویی در آب هم می‌تواند آلودگی کربنی را کم کند چون انرژی زیادی صرف پمپاژ، گرم‌شدن و تصفیه آب می‌شود. پس مدت زمان استحمام را کمتر کنید. اگر از هر ۱۰۰ خانه فقط یک خانه در مصرف آب صرفه‌جویی کند، در این صورت در سال حدود ۱۰۰ میلیون کیلو وات ساعت در مصرف برق صرفه‌جویی می‌شود و با همین کار ساده جلوی ۸۰ هزار تن آلودگی گرمایشی هوا گرفته می‌شود.
اسراف نکردن غذا  تقریبا ۱۰ درصد انرژی مصرفی کشوری مثل آمریکا صرف رشد، فراوری، بسته‌بندی و حمل‌و‌نقل غذا می‌شود اما حدود ۴۰ درصد این غذاها بدون استفاده باقی می‌ماند و به زباله تبدیل می‌شود پس با هدر ندادن غذا، در مصرف سوخت صرفه‌جویی می‌شود و مانع گرمای بیشتر زمین خواهید شد.
کشیدن دوشاخ از پریزها تعداد لوازم برقی که در خانه‌ها استفاده می‌شود، شاید چندان به چشم نیاید اما اگر شروع به شمارش آن‌ها کنید، احتمالا حتی از ۱۰ وسیله هم بیشتر می‌شود. اگر می‌خواهید نقشی در کاهش گرم‌شدن هوا داشته باشید، همین که کارتان با این لوازم تمام شد، آن‌ها را از برق بکشید.

ترفندهای پیشگیری
و درمان گرمازدگی
متخصصان سلامت توصیه می‌کنند در اوج گرما، داخل خانه و زیر کولر بمانید اما اگر لازم است در گرمای سوزان از خانه بیرون بروید، چند نکته هست که باید رعایت کنید.

پیشگیری از گرمازدگی
لباس مناسب  لباس‌های رنگ روشن، سبک و گشاد بپوشید. کلاه لبه‌دار و عینک آفتابی را هم فراموش نکنید.
حرکت آهسته‌ از شدت و سرعت فعالیت‌تان بکاهید. اگر تحرک در گرما سبب می‌شود ضربان قلب‌تان بالا برود و نفس‌تان بند بیاید، توقف کنید. به محوطه‌ای خنک یا سایه بروید و استراحت کنید، به‌خصوص اگر احساس سرگیجه، گیجی، ضعف یا بی‌حالی دارید.
آب کافی  در هرحال مایعات زیاد بنوشید و صبر نکنید تا تشنه شوید. آب می‌تواند به جبران نمک و مواد معدنی که از طریق تعریق از دست داده‌اید، کمک کند. از نوشیدنی‌های شکردار بپرهیزید، زیرا سبب می‌شود بدن‌تان آب بیشتری از دست بدهد.
کرم ضدآفتاب  از ضدآفتاب غافل نشوید، زیرا آفتاب‌سوختگی سبب می‌شود بدن نتواند دمایش را پایین نگه دارد و آب از دست می‌دهد. کرم ضدآفتاب با اس‌پی‌اف ۳۰ یا بالاتر بهترین سپر دفاعی در مقابل اشعه‌های زیان‌آور خورشید است.
درمان گرمازدگی
با مشاهده علایم اولیه گرمازدگی، از زیر آفتاب خارج شوید، سعی کنید دمای بدن را با آب سرد و کم کردن لباس پایین بیاورید و آب بنوشید. زیر بازوها و اطراف ناحیه کشاله ران، کیسه‌های یخ قرار بدهید. ماست به دلیل داشتن آب باعث سردشدن بدن‌ می‌شود، همچنین حاوی پروبیوتیک‌ها، پروتئین‌ها، مواد معدنی و ویتامین هاست که مواد مورد نیاز بدن را تامین می‌کند. دو قاشق ماست را با کمی نمک در آب حل کنید و بنوشید. با نوشیدن یک تا 2 لیوان دوغ در روزهای گرم می‌توانید تا حد زیادی از گرمازدگی جلوگیری کنید. از آن‌جا که فرد گرمازده اشتهای زیادی برای خوردن آب سرد و یخ دارد، باید وی را تشویق کنید به تدریج و آهسته مایعات بنوشد تا معده وی دچار تحریک و درد نشود. هنگام گرمازدگی از گرفتن دوش با آب یخ به دلیل ایجاد شوک، از قرار گرفتن در معرض باد مستقیم کولر به دلیل ایجاد عفونت‌های تنفسی و از نوشیدن سریع مایعات بسیار سرد به دلیل به هم خوردن وضعیت سیستم ایمنی و گوارشی بدن خودداری کنید. در صورت بروز گرمازدگی شدید، آب اضافی ننوشید و با ادامه و وخامت علایم یا استفراغ، به پزشک مراجعه کنید.

پیامدهای گرما برای سلامت‌روان
هنگامی که در تابستان گرمای هوا تشدید می‌شود، علاوه بر جسم ما، سلامت روان‌مان هم در معرض خطر قرار می‌گیرد. دکتر «رابرت برایت» روان‌پزشک «مایو کلینیک» در این باره می‌گوید: «داده‌های مطالعه‌ای روی بیش از دو میلیون نفر نشان می‌دهد که مراجعه افراد برای دریافت خدمات مرتبط با سلامت روان یا بروز مشکلات سلامت روان در دوره‌های گرمای شدید افزایش می‌یابد. داده‌های این مطالعه نشان داد که میزان مراجعه برای سوءمصرف مواد، اضطراب، اختلالات خلقی و حتی تعداد افراد مبتلا به اسکیزوفرنی که علایم بیماری‌شان در روزهای گرم تشدید می‌شود، افزایش یافته است». یک عارضه جانبی رایج گرمای شدید، تحریک‌پذیری است که می‌تواند از ناراحتی فیزیکی و اختلال در الگوهای خواب ناشی شود. خستگی ناشی از تعریق، کار در گرما و کمبود خواب با کیفیت می‌تواند باعث ایجاد استرس در افراد شود. دکتر برایت می گوید، افراد ممکن است به دلیل گرما تحریک‌پذیر شوند. این وضعیت می‌تواند بر خلق‌و‌خو و همچنین احساسات افراد تاثیرگذار باشد.

منابع این پرونده: یورونیوز، ایندیپندنت، جام‌جم، سلامت‌نیوز، تابناک و...