«حالا 2دقیقه شیر آب باز بمونه طوری نمی شه»، «همه لامپا رو روشن بذار وقتی میای بیرون»، «آبگرمکن/پکیج رو تا آخر زمستون بذار روی آخرین درجه». این‌ها بخش کوچکی از گفت‌و‌گوهای روزانه ماست که «هدررفت»، مخرج مشترک همه آن‌هاست. درست است که در بیشتر موارد، نسبت مصرفِ انرژی مصرف‌کننده خانگی به مصرف‌کننده صنعتی کمتر است و     زیرساخت ضعیف و بعضی مشکلات مثل فرسودگی شبکه آب رسانی که به مشترکان ربطی ندارد در هدررفت انرژی، نقشی مهم دارد، ولی در زندگی روزمره همه ما هدررفت‌هایی وجود دارد که شاید با آگاه ‌شدن از آن ها جلوی اتلاف بیشتر انرژی گرفته ‌شود، هزینه‌ها کمتر شود و با رعایت آن ها یک گام مثبت برای داشتن یک سیاره سبزتر و سالم‌تر برداریم. به‌خصوص حالا که هوا خوب شده، کم کم باید بخاری و پکیج را جمع کنیم تا مصرف انرژی کم شود و از طرفی مهیای خانه تکانی شویم؛ البته بدون این که از آب به عنوان جارو استفاده کنیم. در این پرونده می‌خواهیم با آوردن نمونه‌هایی از هدررفت آب، برق، گاز و نان در خانه‌ها، پیشنهادهایی را ارائه کنیم تا بیشتر از این به زمین و سرزمین‌مان بدهکار نشویم. شاید هم چراغی در دل مسئولان روشن ‌شد و آن‌ها هم دست‌به‌کار شدند تا دیگر شاهد آمار و ارقام عجیب هدررفت انرژی در کشورمان نباشیم.

9 توصیه برای مدیریت مصرف نان
«نان، برکت خانه است» این جمله همیشه ورد زبان بزرگ‌ترهاست. برای آن‌ها نان مقدس است و همیشه سعی دارند دورریز نان را به حداقل برسانند. زنده ‌نگه‌داشتن این خرده فرهنگ‌ها تا حد زیادی به کاهش هدررفت‌ها کمک می‌کند. البته کیفیت پخت‌و‌پز و آرد هم در نمره نهایی نان و کاهش دورریز آن موثر است. به هر حال کشور ما یکی از رکوردداران مصرف و تولید ضایعات نان در جهان است و ما به راه‌هایی نیاز داریم تا این دورریز را به حداقل برسانیم.
گذاشتن نان‌های داغ در کیسه های پلاستیکی و روی هم قرار دادن آن ها، کپک ‌زدن و فاسد شدن را ‌تسریع می‌کند و مقدار ضایعات نان را افزایش می‌دهد.
نان اضافه خریدن و انبار کردن آن در فریزر یکی دیگر از دلایل افزایش دورریز نان است. نان را به اندازه بخرید و اضافه آن را در بسته‌بندی مناسب در فریزر قرار دهید.
 نانی که بعد از سرد شدن در سفره نگهداری ‌شود تر‌و‌تازه‌تر باقی می‌ماند،اما نگه‌داشتن نان در یخچال آن را بیات و نامطبوع می‌کند.
 اگر می‌خواهید تکه‌ نانی را دور بریزید آن را با بقیه زباله‌ها در یک پلاستیک نگذارید. دورریز    نان را جمع‌ کنید و آن را به مراکز بازیافت زباله تحویل‌ دهید.
 بخشی از دورریز نان را برای پرنده‌ها کنار بگذارید. می‌توانید با آموزش خرد کردن و خمیر کردن آن به بچه‌ها یاد بدهید چطور می‌توان با پرنده ها و دیگر حیوانات مهربان بود.
 در هر وعده‌ غذایی، نان را به مقدار نیاز از یخچال خارج‌ کنید. آن‌چه را از سفره باقی می‌ماند،جمع‌آوری کنید. حتی تکه‌های خرد و کوچک‌ شده نان را می توان با قرار دادن در برابر خورشید یا درون مایکرویو به نان خشکی تبدیل کرد که برای آبگوشت، آب دوغ‌خیار و تهیه کتلت مناسب است.
نانوایی‌های مختلف را امتحان‌ کنید تا بتوانید باکیفیت‌ترین نان را انتخاب‌ کنید. نان بی‌کیفیت اولین قدم در افزایش دورریز نان است.
هنگام خرید نان حتما یک سفره پارچه‌ای همراه خود داشته باشید. اجازه دهید نان خنک‌ شود و بعد آن را داخل سفره پارچه‌ای قرار دهید.
اگر طرفدار نان‌های فانتزی هستید می‌توانید با پودر کردن قسمت‌های خشک‌شده نان فانتزی، آرد سوخاری تهیه‌ و از آن در فراهم کردن غذا استفاده ‌کنید.

9 توصیه برای مدیریت مصرف آب
هدررفت آب تصفیه‌شده در خانه‌ها و اضافه ‌شدن آن به فاضلاب یکی از مشکلات جدی جهان است که میزان آن بسته به اقلیم زندگی هر فرد متفاوت ‌است. تجربه نشان‌ داده‌ است که فرهنگ‌سازی می‌تواند بخش بزرگی از این مسئله را حل‌ کند. در ادامه از مصادیق هدررفت آب و روش‌های جلوگیری از آن در بخش‌های مختلف خانه خواهیم ‌گفت.
آشپزخانه
در آشپزخانه، برای شستن میوه لازم نیست شیرآب دایم باز باشد. می‌توانید میوه‌ها را در یک ظرف بزرگ آب بشویید.
 اجازه دهید ظرف‌های چرب یا قابلمه‌هایی که به راحتی تمیز نمی‌شود کمی خیس‌ بخورد تا راحت‌تر شسته‌ شود و شیر آب برای تمیز شدن آن‌ها دایم، باز نباشد.
 ماشین ظرف شویی آب کمتری مصرف می‌کند  می‌توانید از آن‌ استفاده‌ کنید. البته ماشین ظرف‌شویی و لباس‌شویی را زمانی روشن ‌کنید که قفسه و مخزن آن پر شده‌اند.
 می‌توانید آبی را که برای شستن سبزی استفاده کرده‌اید داخل آب‌پاش گلدان‌های خانه یا ظرف‌های 4لیتری نگهداری و درخت‌های باغچه یا محل‌کار را با آن سیراب کنید.
سرویس بهداشتی و حمام
حین مسواک زدن، نخ دندان‌ کشیدن، وضو گرفتن و در فاصله شستن اعضای بدن در حمام، شیر آب را ببندید.
 در هر دقیقه دوش‌گرفتن بین 20 تا40 لیتر آب مصرف می‌شود، تمرین‌ کنید سریع‌تر دوش بگیرید. دوش‌گرفتن مکرر و وسواس‌گونه را از خود دور کنید. می توانید یک ظرف بزرگ یا 4لیتری را در حمام بگذارید و آب را تا زمان گرم ‌شدن در آن ذخیره‌ کنید.از این آب می‌توانید در زمان شستن خودرو، حیاط، حمام و حتی زمان قطع آب استفاده کنید.
 مشکل چکه‌کردن شیرآلات و دوش آب در سرویس بهداشتی و حمام را می‌توانید با تعویض واشر یا مغزی به راحتی رفع کنید. این بخشی‌ است که در هدررفت آب کمتر به چشم‌ می‌آید، اما باعث هدررفت و فرسایش بیشتر شیرآلات می‌شود.
حیاط و پارکینگ
 بیشتر ما می‌دانیم که شیلنگ آب برای شستن خودرو و جارو کردن مناسب نیست. بهتر است که اول حیاط یا پارکینگ را جارو بزنید، لکه‌های خودرو    را با یک دستمال، تمیز و بعد حیاط را آب پاشی ‌کنید و خودرویتان را بشویید.
 فاصله‌های معینی را برای نظافت ساختمان و فضای حیاط و پارکینگ درنظر بگیرید تا به یک‌باره حجم زیادی از آب هدر نرود. داشتن کارواش‌های خانگی که آب را به‌صورت ذرات آب پخش می‌کند، هم ایده خوبی است.

9 توصیه برای مدیریت مصرف گاز
برای کنترل مصرف گاز در خانه‌ها راه‌های ساده‌ای وجود دارد که با اجرای آن تا حدودی می‌توان جلوی اتلاف بیشتر انرژی را گرفت. مصرف درست انرژی و استفاده از روش‌های جلوگیری از هدررفت آن باعث می‌شود هر ماه هزینه‌های کمتری بپردازید.
 شعله اجاق‌گاز باید آبی بسوزد. قرار دادن ظرف های کوچک روی شعله‌های بزرگ و ظرف های بزرگ روی شعله‌های کوچک از جمله  اشتباهاتی است که برخی افراد انجام می دهند.
 اگر اتاق سردی دارید که داخل آن بخاری یا هیچ وسیله گرمایشی روشن نیست، باید در طول زمستان در آن را ببندید تا از ورود سرما به داخل خانه‌تان جلوگیری کنید.
 وقتی آب، جوش می‌آید برای ادامه کار می‌توانید شعله را تا حد زیادی کم‌ کنید؛ زیرا بالابودن شعله کمکی به ادامه روند آشپزی نمی‌کند. همچنین استفاده از زودپز، سرخ‌کن و ... باعث مصرف کمتر انرژی می‌شود.
 اطراف رادیاتور خود را با مبل و وسایل زیاد نپوشانید. این وسایل گرمای شوفاژ را می‌گیرد و خانه همچنان سرد می‌ماند. تا حد امکان اطراف شوفاژ و رادیاتور را خالی نگه ‌دارید تا گرما به راحتی در محیط خانه پخش ‌شود.
 استفاده از پرده‌های ضخیم، جلوی خروج گرما از خانه‌ را می‌گیرد. علاوه بر نصب پرده‌های مناسب، استفاده از فرش‌های ضخیم نیز می‌تواند به حفظ گرمای خانه کمک و از خروج انرژی از ساختمان جلوگیری کند.
 پنجره‌های دوجداره یکی از بهترین روش‌ها برای جلوگیری از اتلاف انرژی در فصل‌های گرم و سرد سال هستند. اگر هم اکنون بودجه نصب این پنجره‌ها را ندارید می‌توانید با درزگیر تمام درزها و راه‌های خروج انرژی مانند دریچه کولر را ببندید.
 برای جلوگیری از هدررفت انرژی در ساختمان می‌توانید از ترموستات استفاده کنید. این وسیله را روی دمای مشخصی قرار دهید تا به محض رسیدن دستگاه به آن دما خاموش شود.
وسیله گرمایشی را با توجه به شرایط آب‌وهوایی محل زندگی و ویژگی‌های ساختمان انتخاب‌ کنید. برای مثال شومینه‌ها با اشغال فضای زیاد بخش زیادی از گرما را از طریق دودکش هدر می‌دهد.
اگر خانه‌تان روی پارکینگ قرار دارد و به سیستم گرمایش از کف مجهز نیست، استفاده از عایق‌های مناسب در کف، دیوار و سقف می‌تواند تا حدی زیادی از سرما جلوگیری‌ کند.

9 توصیه برای مدیریت مصرف برق
موارد مصرف برق در خانه‌ها بیشتر معطوف به روشنایی، وسایل برقی و سرمایشی یا گرمایشی است. راه‌هایی وجود دارد که با مدیریت آن علاوه بر برآورده کردن نیازهای روزانه خود می‌توانید هزینه‌ها را کاهش دهید و همچنین به سلامت زمین کمک ‌کنید.
بهتر است لامپ‌های پرمصرف خانه و لوستر را با لامپ‌های کم‌مصرف LED و SMD جایگزین ‌کنید. این اولین قدم برای کاهش مصرف برق در خانه است.
اگر قصد خرید یک وسیله برقی را دارید حتما به برچسب رده انرژی آن توجه‌ کنید. وسایلی را انتخاب کنید که دارای برچسب A یاB باشد.
 تایمرهای هوشمند روشنایی در محل‌های عبور‌و‌مرور مثل پارکینگ، حیاط، راهرو   و   راه ‌پله‌ها تاثیر زیادی در جلوگیری از هدررفت برق دارد.
یک لایه گرد و غبار می‌تواند تا ۵۰ درصد میزان نور لامپ را کاهش ‌دهد. پس طبق یک برنامه منظم تمیز کردن لامپ و حباب چراغ‌ها را در دستور کار خود قرار دهید.
 غذای داغ و برفک بلای جان یخچال و فریزر هستند. اطمینان پیداکردن از سالم‌ بودن نوار دور در یخچال و کاهش دفعات باز و بسته ‌کردن آن، مصرف انرژی را تا حد زیادی پایین می‌آورد.
 ساعات اوج مصرف را بشناسید و کار با ماشین لباس شویی، ظرف شویی و اتو را به ساعاتی غیر از آن موکول‌ کنید. برنامه‌ریزی کنید تا لباس‌ها را به صورت یک جا بشویید. همچنین لباس‌های سبک و کمتر کثیف را از لباس‌های سنگین و چرک جدا کنید.
استفاده از حالت ذخیره انرژی در رایانه و لپ‌تاپ و پنل‌های خورشیدی به عنوان منبع تغذیه از دیگر راه‌های کنترل مصرف برق در خانه است.
جای غذا و مایعات، بدون درپوش در یخچال نیست. مواد غذایی بدون درپوش در یخچال رطوبت تولید می‌کند و باعث می‌شود کمپرسور به سختی کار کند.
 دلیلی ندارد لامپ‌ها در زمان خارج شدن از منزل روشن باشد. همچنین بهتر است وسیله‌های برقی مانند مایکروویو، ماشین لباس شویی، رایانه و شارژرها را بعد از اتمام کار از برق بکشید.

هدررفت‌هایی که دست مردم نیست!
بخش بزرگ و درخور توجهی از آمار هدررفت در  زمینه آب و انرژی در حوزه‌هایی‌ است که رعایت و کاهش آن دست مردم نیست. آماری که در ادامه از آن خواهیم گفت، بخشی از این هدررفت‌هاست که توجه و رسیدگی مسئولان را می‌طلبد

صادرات آب مجازی و نشتی لوله‌های آب
آب پنهان یا آب مجازی به مجموع حجم آبی  گفته می شود که در مراحل مختلف تهیه، تولید و ارائه یک محصول شامل غذا، کالا، انرژی یا خدمات به صورت مستقیم یا غیرمستقیم استفاده می‌شود. با تامین آب مجازی می‌توان تقاضا برای آب را در مناطق خشک و نیمه‌خشک پایین نگه داشت. طبق آمار بیش از ۷۰ درصد از صادرات آب‌ مجازی محصولات کشاورزی ایران به مجموعه کشورهای منتخب در سال ۱۳۹۷ ازطریق آبی انجام شده ‌است. این موضوع علاوه‌بر این‌که نشان‌دهنده استفاده بی‌رویه از منابع آبی برای تولید و صادرات محصولات کشاورزی در ایران مانند کشت بی‌رویه محصولات پرآب‌بر مانند هندوانه و ذرت است در صورت ادامه، می‌تواند به کاهش ذخایر ملی منابع آب شیرین در کشورمان منجر شود. همچنین میزان آب نشت‌شده در شبکه آب و فاضلاب کشور در سال 99 ،یک میلیارد و 257میلیون مترمکعب بوده ‌است. اگر میزان سرانه آب مصرفی هر نفر در کشور معادل 200 لیتر در روز در نظر گرفته شود، این میزان آب شرب می‌تواند نیاز بیش از 17میلیون نفر را تامین‌ کند. از این میان، 135 میلیون متر مکعب از هدر رفت واقعی مربوط به نشت از خطوط انتقال، 509 میلیون متر مکعب نشت از شبکه توزیع، 576 میلیون متر مکعب نشت از انشعابات مشترکان، 24 میلیون متر مکعب نشت از مخازن و در نهایت 13 میلیون متر مکعب ناشی از سرریز مخازن است.
هدر رفتن 50 درصد آرد کشور
 و چند مشکل اساسی
به گفته «قاسم پیشه‌ور» رئیس نظام صنفی کشاورزی کشور، مجموع نیاز گندم کشور در سال بین 6.5 تا 7میلیون تن است و 50 درصد آن در تولید، کارخانه، نانوایی و قاچاق هدر می‌رود (منبع:باشگاه خبرنگاران جوان). این در حالی‌ است که سالانه بین 12 تا 13.5 تن گندم وارد می شود که بسیار بیشتر از مصرف سالانه کشور است و معلوم نیست چه بر سر بیشتر از 5تن گندم مازاد می‌آید. تا پیش از این، مسئولان معتقد بودند با آزادسازی قیمت آرد صنفی و صنعتی، شاهد کاهش 50درصدی هدررفت آرد و نان خواهند بود،ولی بعد از یارانه‌ای شدن نان همچنان گره‌هایی وجود دارد که نشان می‌دهد هدررفت در این زمینه تمام نشده ‌است.
هدر دادن بی‌رویه گاز
براساس آخرین اعلام بانک جهانی،  سالانه بین ۱۴۰ تا ۱۵۰ میلیارد متر مکعب گازهای همراه نفت در سراسر دنیا به دلایل فنی از قبیل حفظ ایمنی تاسیسات یا نبود زیرساخت‌های مناسب سوزانده می‌شود. براساس این گزارش، ایران طی سال‌های ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱ مقام اول افزایش هدررفت گاز از میادین نفت و گاز را در میان کشورهای جهان داشته است. میزان هدررفت گاز در ایران در سال ۲۰۱۲ بیش از 11.1 میلیارد مترمکعب بوده که این رقم با افزایش 6.3 میلیارد مترمکعبی به 17.4 میلیارد مترمکعب در سال ۲۰۲۱ رسیده است که از رشد ۵۷ درصدی هدررفت گاز در میادین نفت و گاز ایران حکایت دارد.
تلفات برق
آمار هدررفت برق در شبکه توزیع کشور هم دست کمی از دیگر شاخه‌های انرژی ندارد. طبق آمار انجمن تولیدکنندگان فولاد، در سال 1401 میزان مصرف برق کارخانه‌ فولاد در کشور به طور میانگین برای تولید یک تن فولاد، ۶۲ درصد بیشتر از میزان انرژی است که به منظور تولید همین میزان فولاد در دیگر کشورهای جهان استفاده می شود. معنای دیگر این گزاره آن است که تولید هر تن فولاد در کشور به دلیل رعایت نکردن سیاست‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی زمینه حداقل هدررفت ۳۰۶ کیلووات ساعت انرژی معادل برق را ایجاد می‌کند. همچنین طبق گفته «مصطفی رجبی مشهدی»، مدیرعامل شرکت مدیریت شبکه برق ایران هم اکنون ۹.۲ درصد تلفات در بخش توزیع برق کشور داریم که به لحاظ شاخص تلفات کشور و گستردگی شبکه در کشور مناسب است و باید برای دست یافتن به شرایط ایده‌آل، آن را به ۸.۵ درصد کاهش دهیم.

منابع این پرونده: دیجیاتو، فارس، برق‌نیوز، ایرنا و ...