برخی سلبریتی ها عاشق کمپین اند؛ فعالیتی ساده و بی خطر که از طریق آن می توانند برای خودشان وجهه اجتماعی و محبوبیت دست و پا کنند. آنها هیچ رخدادی را ازدست نمیدهند؛ حوادث طبیعی و غیرطبیعی برایشان فرصتی است که هشتگ و کارزار راه بیندازند و سفیر و نماینده چیزی بشوند و بر جهان و جهانیان تأثیرات مثبت بگذارند. بعضی هایشان این وسط نادانسته و ناخواسته به کمپینی پیوسته اند که خطر و ضرر کم ندارد، البته نه برای خودشان که برای زبان فارسی؛ کمپین «غلط بنویسیم». صفحه اینستاگرام هنرپیشه ها، ورزشکارها و خواننده ها پر است از اشتباه های املایی و دستوری. از آنجایی که هرکدام از این سلبریتی ها چندصدهزار تا چندمیلیون دنبال کننده دارند؛ و از آنجایی که منبع مکتوب بسیاری از طرفدارانشان، همین صفحات مجازی است (به جای کتاب و مجله و روزنامه) خطاهای نوشتاری سلبریتی ها میتواند به عادی شدن غلط نویسی دامن بزند. در این پرونده به کمک چند چهره مشهور، اشتباه های نوشتاری را مرور میکنیم و صورتِ درست آنها را یاد میگیریم.
نکته: همه صفحاتی که عکسشان را در این پرونده میبینید، عمومی(پابلیک) هستند.
بضاریم یا بظاریم
یا بزاریم؟
سام درخشانی، بازیگر
2.5 میلیون دنبالکننده
وقتی کارگردان و طراح سوال پرسپولیسی
باشن و بخوان سربه سر من بزارن.
ازقرار معلوم باید بپذیریم که «بذارن» دیگر از مد افتاده است و همه الان «میزارن». اگر صورتِ درست واژه را بلدید و صرفا از سر بی دقتی یا به پیروی از شیوه رایج، مثل آقای درخشانی می نویسید که هیچ؛ اما اگر تنوع حرف «ز» در زبان فارسی گیجتان می کند و نمی دانید کجا باید کدام یکی را بهکار ببرید، این راهنمای ساده بهدردتان می خورد؛ دوتا مصدر داریم که معمولا با هم اشتباه می شوند؛ «گذاشتن» و «گزاردن». «گذاشتن» درمعنای حقیقی کلمه، قراردادنِ فیزیکی است مثل «مداد را بگذار/ بذار سر جایش» و درمعنای مجازی، قراردادن و وضع و تأسیس کردن؛ مثل «قانونگذار» و «بنیان گذار». کلمه هایی را که معانی گفته شده را ندارند، «می گزارند». نیازی نیست همه کاربردهای «گزاردن» را حفظ کنید ولی محض اطلاع بد نیست بدانید که معنی بهجاآوردن، اداکردن، انجامدادن و اجراکردن می دهد مثل «نمازگزار» و «سپاسگزار».
«را»ی
مفعولی
بینوا
برزو ارجمند، بازیگر| 930 هزار دنبال کننده
این عکس و علی اوجی جان نازنین
برام فرستاد.
توضیح: در شکسته نویسی، در حق «را»ی مفعولی خیلی اجحاف میشود؛ بعضی ها اصلا نمی نویسندش: «سلام عشقا! فیلم دوس داشتین؟». بعضی ها معلوم نیست چرا خودشان را به زحمت می اندازند و روی صفحهکلید گوشی دنبال ضمه می گردند: «سلام عشقا! فیلمُ دوس داشتین؟». بعضیها هم مثل برزوخان ارجمند تبدیلش می کنند به «واو عطف».
عملیات نجات «هکسره»
محسن مسلمان، فوتبالیست| یکونیم میلیون دنبال کننده
دوست دارم عشقه داداش!
نازنین بیاتی، بازیگر| 755 هزار دنبال کننده
شرایط الان برای همه سخت ولی کسانی هستن که تو شرایط سخت تری قرار گرفتن. با کمک هم می تونیم یکم به زندگی این عزیزان رنگ ببخشیم.
در فارسی محاوره، وقتی «است» و «هست» را حذف می کنیم، باید بهجایش چیزی که نشان دهنده فعل باشد، اضافه کنیم. آن چیز، «ه» است یعنی می نویسیم «شرایط برای همه سخته». جمله بدون فعل که نداریم، درست است؟ خب حالا در جمله اول ، فعل کدام است؟
آفرین! «دوستت دارم» و «هست» یا «استـ»ـی در اصل جمله نبوده است که در صورتِ محاوره ای حذف شده باشد. پس اگر خواستید تولد کسی را تبریک بگویید، باید بنویسید «دوستت دارم عشق داداش»، مگر اینکه منظورتان چنین چیزی باشد: «دوستت دارم عشق است داداش!».
نکته: برگردیم به پست خانم بیاتی. چه فرقی است بین «یه کم» و «یکم»؟ دومی نمی تواند «یکُم» خوانده شود؟ یک قاعده خیلی ساده وجود دارد؛ در شکسته نویسی، اجازه نداریم موقع چسباندن ضمیر به «های غیرملفوظ» -یعنی «ه»ای را که نوشته می شود ولی خوانده نمیشود- «ه» حذف کنیم، چرا؟ چون با کلمههای مشابه دیگری اشتباه گرفته می شود. مثلا اگر می خواهید به دوستی خبر بدهید که قرار لغو است چون توی خانه تان دعوا به راه افتاده است، باید بنویسید: «نمی تونم بیام، دعوا و درگیری تو خونه مونه» و اگر «ه» را دستکم بگیرید و بنویسید «نمیتونم بیام، دعوا و درگیری تو خونمونه»، معنی جمله زمین تا آسمان عوض می شود. اصلا چه بسا قرار برای ابد کنسل شود، از ما گفتن بود.
کلمه ها و ترکیب های تازه و حتی ساده!
بهاره رهنما، بازیگر 4میلیونو200هزار دنبال کننده
همیشه وقتی دختر کم سن و سالی بودم دلخور بودم که دستای مامانم همیشه لاک زده و مرتب نیست و روی شصت دستش اغلب جای بریدگی چاقو هست...
«شصت»، عدد است و «شست»، انگشت بزرگ و پهن دست یا پا. از آنجایی که خانم رهنما بین سلبریتی ها یکی از پیش کسوت های غلطنویسی به شمار میرود، مروری براشتباهات پست ها و استوری های قدیمی ایشان هم برای علاقهمندان به زبان فارسی و درستنویسی، خالی از فایده
نیست:
* فائزه، به معنی رستگار و پیروز است و فائضه، یعنی فیض رساننده. براساس آن چه در اخبار خوانده و شنیده ایم، می دانیم که اسم کوچک خانم هاشمی، اولی است.
* «غذا» را می خوریم و «علوم قضایی»، عنوان رشته دانشگاهی است.
طناز طباطبایی، بازیگر
223هزار دنبال کننده
ما نمی توانیم انتظار داشته باشیم، با جهان در تعامل سیاسی سالم باشیم ولی خود ما مردم نگاه اهم و فل اهم نسبت به این کره خاکی داشته باشیم.
قاعده «الاهم فالاهم» به معنی تقدم حکم مهم تر است درجایی که بین دو حکم مهم و مهم تر،
تزاحم وجود دارد. همان طور که مشخص است، اصل عبارت عربی است. در فارسی، به صورت «اهم فالاهم» و گاهی به اشتباه «اهم فیالاهم» نوشته می شود. «فاء» در زبان عربی حرف عطف است برای بیان ترتیب. خانم طباطبایی، احتمالا این عبارت را از روی آنچه شنیده به کار برده و شک نکرده است که «فل» اصلا معنی دارد یا نه. در مواقعی که اصرار داریم سخت و ثقیل بنویسیم، می توانیم با جست و جو یا پرس و جو از درستی کلمه و عبارت مدنظرمان مطمئن شویم.
اشتباه های
غیرقابل توضیح
هدف از نوشتن این پرونده، این بود که اول از همه بگوییم آدم های مشهور هم اشتباه میکنند و قرار نیست به هرچیزی توی صفحات شان می بینیم و می خوانیم، اعتماد کنیم. دوم تلنگری بزنیم به سلبریتی ها که خودشان هم کمی از اعتمادبه نفس شان بکاهند و قبل از نوشتن هرچیزی، از درستی اش مطمئن شوند. سوم، بهانهای پیدا کنیم که اشتباهات نوشتاری را مرور و دسته بندی و شکل درست شان را یادآوری کنیم. بعضی از پست ها و استوری ها اما در هیچ کدام از طبقه بندی های غلطهای رایج، قرار نمی گیرند. اشتباه های نادر این گروه از سلبریتی ها، غیرقابل توضیح و اصلاح است. فقط می توانیم بگوییم لطفا شما اینطوری ننویسید:
متأسفانه ما منظور آقای انصاریان را نفهمیدیم. متوجه نشدیم دوتا ویرگول کنار هم چه کاربردی دارد و «خودتون میدونیده» چه زمان و صیغه ای است. «این اونه یا اون اینه» هم به فارسی خیلی سخت نوشته شده است. خلاصه که توضیح خاصی نداریم فقط همین قدر بدانید این طرز نوشتن اشتباه است.
ضمیر، در این دوخط سرگردان است. معلوم نیست موضوع راجع به «من» است یا «ما». چطوری «بریم تحویلش بگیرم»؟ تنها توصیه مان این است که شما در نوشتن آقای میناوند را الگوی خود قرار ندهید و تکلیف ضمیر را روشن کنید.
همزه، انصافا از آن چیزهایی است که مدعیان درست نویسی را هم به دردسر می اندازد؛ کی باید همزه را روی «الف» بگذاریم و کی روی «ی» و چه وقت روی «و»؟ «هیئت» درست است یا «هیأت»؟ بنویسیم «مسئله» یا «مسأله»؟ «جرأت» یا «جرئت»؟ ولی چسباندن همزه به کلمه «همه» از آن اشتباه های نادر و غیرقابل توضیحی است که فقط می توانیم بگوییم شما مرتکبش نشوید. حالا برای اینکه دستخالی از این بخش نروید، این قاعده کلی فرهنگستان برای نوشتن همزه را بهخاطر بسپارید؛
در نوشتن همزه میانی، اگر حرف پیش از آن مفتوح (-َ) باشد، روی کرسی «ا» نوشته میشود؛ رأفت، شأن.
اگر حرف پیش از آن مضموم (-ُ) باشد، روی کرسی «و» نوشته میشود؛ مؤسسه، مؤانست.
در بقیه موارد روی کرسی «یـ» نوشته می شود؛ مسئله، جرئت، هیئت.
شاگردزرنگ کلاس!
مهراوه شریفی نیا، بازیگر
5میلیونو100هزار دنبال کننده
گرچه خیلی از سلبریتی ها در درس املا «نیاز به تلاش بیشتر» دارند ولی بین شان کسانی پیدا می شوند که با مطالعه بیگانه نیستند و زبان مادری شان را بلدند و می شود بدون نگرانی از بدآموزی و غلط آموزی صفحه شان را دنبال کرد؛ «مهراوه شریفی نیا» نه تنها سرسری و بی حواس و پراشکال نمی نویسد که «نیم فاصله» را هم رعایت میکند. حالا که بحث سر درست و پاکیزه نوشتن است، بد نیست از بهانه شاگردزرنگ بودن خانم شریفی نیا استفاده کنیم و نیم فاصله را یادبگیریم.
این روزها که بیشتر از نوشتن دستی با تایپ کردن سروکار داریم، اهمیت نیم فاصله بیشتر از قدیم احساس میشود. دانش آموزها و دانشجوهایی که همین نیمچه فاصله ظاهرا بی اهمیت نقره داغ شان کرده است و نمره تحقیق و مقاله شان را بهخاطرش کم گرفتهاند، خیلی خوب منظورمان را درک میکنند. نیمفاصله، متن را زیبا و تروتمیز میکند اما اهمیت اش فقط در زیبایی نیست. در فارسی، کلماتی داریم که از چندبخش تشکیل شده اند و مجموعا یک واژه را می سازند. مثلا همان طور که می دانید، «کتاب» یک کلمه است؛ «کتابها» و «کتاب خانه» و «کتاب دوست» هم هرکدام یک کلمه اند که این یکی بودنِ واژه را با نیم فاصله نشان می دهیم. به این دو جمله دقت کنید؛ «کتاب دوستم را ندیدی؟»، «فلانی آدم کتابدوستی است». در جمله اول، بین کتاب و دوست یک فاصله خورده و در جمله دوم، بین شان نیم فاصله آمدهاست که ازهم جدا نیفتند و معلوم شود با یک کلمه واحد سروکار داریم. بعضی وقت ها رعایت نکردن نیم فاصله اساسا معنی جمله را عوض میکند؛ «نخست وزیر وارد جلسه شد» و « نخست وزیر وارد جلسه شد».
کجا نیم فاصله بزنیم؟
پسوندها و پیشوندها: خوشمزه تر، بی معرفت، هم کلاسی
نشانه جمع: خانه ها، گل ها
اجزای مختلف فعل ها: می آیی، گفته باشم، خورده اند
کلمه های مشتق، مرکب و مشتق-مرکب: سیل آسا، دندان پزشک، گفت و گو
نیم فاصله، موارد کاربرد بیشتری دارد اما نگران بودیم گیج بشوید و لیست بلندبالای مواردش بترساندتان. اگر درست نوشتن برای تان مهم است، می توانید با کمی جست و جو آن ها را پیدا کنید و یادبگیرید. اصلا هم لازم نیست همه شان را حفظ کنید، قاعده ساده و سرراستش این است؛ کلماتی از هم یک فاصله کامل میگیرند که معنای مستقلی داشته باشند مثلا؛ «گرگ و میش دشمن هم اند» اما اگر مجموع اجزای یک کلمه، معنای واحدی می سازد باید با نیم فاصله از هم جدای شان کنیم مثلا «هوا گرگ و میش بود که راه افتادیم». برای صفحه کلید کامپیوتر، تنظیمات ساده ای وجود دارد که می توانید با ایجاد کلید میان برِ نیم فاصله از این به بعد درست تر و دقیق تر بنویسید. بعضی تلفن های همراه، بهطور پیشفرض کلید نیم فاصله دارند که با سه تا خط تیره و دو فلش در دوطرف، مشخص شده است. اگر تلفن همراه شما ندارد، می توانید صفحه کلیدی دانلود کنید که این امکان را بهتان بدهد.