حقایق جالب علمی درباره خواب و چیستی و چرایی خواب دیدن
تعداد بازدید : 152
دنیای اسرارآمیز خواب و رویا
پرونده
نویسنده : یاسمین مشرف | مترجم
رویاها فیلم های کوتاهی هستند که ما هنگام خواب می بینیم. در دنیای رویا شما می توانید مثل یک پرنده به پرواز درآیید، بر همه جهان حکمرانی کنید و گاهی هم با ترسناک ترین ترس هایتان روبه رو شوید. بعضی افراد رویاهای خود را به وضوح به خاطر دارند، بعضی ها هم سوگند می خورند نمی توانند خواب هایی را که دیده اند به یاد بیاورند. رویای برخی از مردم سیاه و سفید و رویای بیشتر افراد رنگی است. با این حال و با وجود گستره وسیعی که خواب های ما دارند، می توان از یک چیز مطمئن بود و آن این است که همه آدم ها خواب می بینند و از زمان نوزادی تا روزی که می میریم، ذهن ما- در حالی که بدن و مغزمان درحال استراحت است- دایم درحال ساختن رویاست. امروز قرار است سفری داشته باشیم به دنیای شگفتانگیز خواب و رویــا تا مرور کنیم رویا چیست؟ چرا تجربهاش میکنیم؟
رویـا چیست و چرا رویا می بینیم؟
رویاها نمادی هستند که برای ایجاد ارتباط میان شما و خرد درونی تان – در هنگامی که خواب هستید- طراحی شده اند. بخشی از ذهن ناخود آگاه که رویاها را پردازش می کند، پیام هایی را به شکل نمادها و تصاویر ارسال می کند که ایده ها و شرایط مختلف را در یک قالب بصری به تصویر می کشند. هرچند یک توافق جمعی برسر این که رویاها چه هستند وجود دارد اما بحث بر سر این که چرا خواب می بینیم همچنان ادامه دارد. بیشتر کارشناسان معتقدند ما به خاطر کمک به استراحت و تعمیر و نوسازی بدن است که رویا می بینیم. اما برخی دیگر بر این باورند که دیدن رویاها دلایل روان شناختی دارد. این دلایل روانی می توانند شامل بازنگری حوادث روز، کاهش و از بین بردن استرس و فراهم کردن یک راه خروج برای احساسات سرکوب شده باشند. موارد زیر پنج دلیل از دلایل خواب دیدن است که تا حد زیادی مورد تایید کارشناسان قرار دارد.
جبران مافات
هرچند ممکن است رویاهای عجیب یا خارق العادهای ببینیم اما این رویاهای خیال انگیز آن قدر ها هم که فکر می کنیم خیالی و انتزاعی نیستند. کارل یونگ، روان شناس برجسته معتقد است حتی سوررئالترین خواب های ما نیز راهی برای جبران وقایعی هستند که در بیداری برای ما اتفاق می افتند. به عنوان مثال، فردی که اتفاقات ناراحت کننده ای را در بیداری تجربه می کند، ممکن است به عنوان راهی برای جبران این اتفاقات تلخ، رویاهای بسیار خوشی ببیند تا از سقوط او در ناامیدی جلوگیری شود. از سوی دیگر این احتمال وجود دارد که فردی که در زندگی اش بسیار موفق است، در خواب هایش شاهد صحنه هایی از شکست و ناکامی باشد تا احساس قدرت و شکست ناپذیری در او فروکش کند. یونگ همچنین می گوید خواب های ما گاهی بخش هایی از شخصیت ما را که رشد نیافته اند منعکس می کنند. احتمالا به همین دلیل است که گاهی رفتارهایی که یک فرد در رویاهایش از خود بروز می دهد، با رفتارها و شرایطی که در بیداری دارد بسیار متفاوت است.
مکانیسم مقابله
گاهی هنگام برخورد با موقعیت های استرس زا، رویاها با به نمایش گذاشتن نمادهای قابل توجه و مسائل مربوط به زندگی شما در بیداری، تلاش می کنند به شما در مقابله با آشفتگی درونیتان کمک کنند. دکتر «ارنست هارتمن» استاد روان شناسی و محقق در زمینه خواب از دانشگاه تافتس آمریکا می گوید رویاهای ما توسط احساسات و عواطف خاصی مانند استرس و نگرانی هدایت می شوند. تغییراتی که در احساسات ما ایجاد می شود باعث می شود اطلاعات و داده های جدید به طور مداوم در حافظه به هم بافته شوند، به گونه ای که به فرد کمک کنند با استرس، ضربات روحی و دیگر اضطرابهای روانی کنار بیاید.
پردازش اطلاعات و تثبیت حافظه
تحقیقات انجام شده این ادعا را که خواب، در عملکرد درست حافظه و ذهن، نقش اساسی دارد تایید می کنند. با این حال برخی کارشناسان معتقدند کلید تثبیت حافظه نه در ساعت های خواب ما بلکه در رویاهایمان جا دارد. بیشتر رویاهای ما با حوادث و اتفاقاتی که به تازگی تجربه کرده ایم ارتباط دارند. شاید رویای شما متاثر از حادثه ترافیکی باشد که هفته گذشته شاهد آن بودید، یا انعکاسی از خریدی که از فروشگاه داشتید. این نوع رویاها در واقع حاصل پردازش و سازمان دهی محرک های خودآگاه و ناخودآگاهی هستند که مغز در طول روز دریافت میکند. مغز پس از این که خاطرات روزانه را به وسیله رویاها تثبیت کرد، فرصتی برای تجدید قوا به دست می آورد. به عبارت دیگر رویاها راهی هستند که مغز از طریق آن، سیستم خود را دوباره راه اندازی می کند.
حل مسئله
اگر یک مسئله بغرنج یا یک معمای عجیب شما را گیج کرده است، احتمالا بدترین چیز برایتان این است که به خاطر این موضوع بی خواب شوید. واقعیت این است که در چنین شرایطی شما به خواب بیشتری هم نیاز دارید. مشخص شده است که خواب و دیدن رویا آثار مثبتی بر حافظه ما دارند. علاوه بر این رویاها می توانند به ما در حل مشکلات روزمره زندگی هم کمک کنند. وقتی در زندگی با موانعی روبه رو می شویم، برای حل آن ها ابتدا از اطلاعاتی که از قبل داریم - خاطرات و ذهنیاتمان - استفاده می کنیم. از این نظر رویاها می توانند واقعا مفید باشند، زیرا به سازمان دهی و تقویت خاطرات کمک می کنند و باعث می شوند زمانی که می خواهیم مشکلات را با استفاده از خاطراتمان حل کنیم، راحت تر به آن ها دسترسی داشته باشیم. برخی از دانشمندان همچنین بر این باور هستند که در هنگام خواب، مغز ما همچنان به پردازش مسائلی که در زندگی برای ما نگران کننده هستند ادامه می دهد و دایم تلاش می کند تا پاسخ ها و راه حل هایی برای آن ها بیابد. بنابراین اگر در زندگی با دشواری های خاصی روبه رو هستید، چند روز به مغزتان برای حل فرصت بدهید.
تحقق آرزوها
آیا تا به حال متوجه شده اید که خودتان همیشه در رویاهایتان حضور دارید؟ دلیلش این است که رویاها به طور طبیعی خودمحور هستند زیرا به طور معمول یکی از تمایلات و نگرانی های عمیق ما را نشان می دهند. «زیگموند فروید» می گوید رویاها نتیجه مستقیم احساسات سرکوب شده ما هستند و ممکن است افکار، آرزوها و خواسته های ناخودآگاه مان را نمایان سازند. در رویاها، ذهن ناخودآگاه ما می تواند از روی خواسته هایی پرده بردارد که ذهن خودآگاه آموخته است آن ها را سرکوب کند. فروید معتقد است آرامشی که فرد در تحقق آرزوهای خود در رویایش احساس می کند، در واقع بروز احساسات سرکوب شده اش محسوب می شود و وقتی این رویاها با ارضای واقعی خواسته ها و تحقق آن ها در تعارض باشند، رویاها تبدیل به کابوس می شوند.
12 واقعیت علمی جالب درباره خواب و رویا
با وجود پیشرفت های علمی، خواب و رویا همچنان یک موضوع راز آلود است که برخی ابعادش همچنان ناشناخته باقی مانده است. با این حال علم برای درک خواب و اسرار پشت پرده آن، پیشرفت های زیادی داشته است. در ادامه برخی از این حقایق جالب علمی را مرور میکنیم.
1-خواب در دوران جنینی
ما خواب دیدن را قبل از به دنیا آمدن و در دوران جنینی تجربه می کنیم. دانشمندان رویا دیدنِ جنین هفت ماهه را ثابت کرده اند. گفته می شود نخستین رویاها زودتر از این هم اتفاق می افتند. با این حال در سنین پایین و معمولا تا سن 4 سالگی، کودکان در رویاهای خودشان حضور ندارند.
2- زمان خواب دیدن
هر فردی به طور متوسط هر شب یک تا دو ساعت خواب می بیند. به عبارت دیگر انسان ها به طور متوسط شش سال از تمام عمرشان را درحال خواب دیدن هستند. هر فرد در یک شب می تواند 4 تا 7 خواب متفاوت تجربه کند.
3- محدودیت حافظه
به یاد آوردن خواب هایی که می بینیم دارای محدودیت زمانی است؛ به این معنی که فقط در عرض پنج دقیقه بعد از بیدار شدن از خواب به طور معمول 50 درصد رویاها فراموش می شوند و در ظرف مدت 10 دقیقه پس از بیدار شدن، 90 درصد رویاها کاملا از ذهن پاک می شوند. با این حال، اگر فرد در مرحله REM ( خواب همراه با حرکت سریع چشم) از خواب بیدار شود، احتمال این که رویاهایش را به یاد بیاورد بیشتر است.
4-خواب دیدن بدون چشم
افراد نابینا هم خواب می بینند. کسانی که بعد از به دنیا آمدن نابینا شده اند، تصاویر شفافی در خواب می بینند و نابینایان مادرزاد نیز خواب هایی به همان اندازه شفاف دارند اما به جای دیدن تصاویر، حس های دیگر مانند بویایی، شنیداری و لامسه را تجربه می کنند. همچنین مشخص شده است که نابینایان بیشتر از دیگر افراد کابوس می بینند.
5- کنترل خواب
شاید برایتان جالب باشد که بدانید شما اغلب می توانید خواب هایتان را کنترل کنید. شما می توانید ابتدا و پایان رویاهای خود را دستکاری کنید، به آن پیچ و تاب بدهید و آن را مانند یک فیلم تغییر دهید. این نوع خواب ها، رویای شفاف یا لوسید دریم(Lucid Dream) نامیده می شوند.
6- خواب دیدن بدون استثنا
به جز افرادی که دارای اختلالات روانی هستند، هیچ کس را نمی توان یافت که خواب نبیند. اگر فکر می کنید خواب نمی بینید باید بدانید که صرفا خواب های خود را فراموش می کنید.
7-آشنایی در خواب
ما چهره های زیادی را در خواب می بینیم اما ذهن ما این چهره ها را ابداع نمی کند. معمولا چهره هایی که آن ها را در خواب می بینیم کسانی هستند که در زندگی با آن ها مواجه شده ایم، هرچند ممکن است چهره شان را به خاطر نداشته باشیم. مسلما به خاطر داشتن چهره تمام کسانی که روزانه با آن ها برخورد می کنیم، غیر ممکن است.
8- رنگی یا سیاه و سفید
در حالی که بیشتر مردم دیدن رویای رنگی را گزارش می کنند، اما درصد کوچکی از افراد هم وجود دارند که فقط خواب های سیاه و سفید می بینند. در یک مطالعه از افراد خواسته شد رنگ هایی را که در خواب هایشان می بینند از روی یک نمودار انتخاب کنند. رنگ های روشن ملایم، بیشترین رنگ هایی بودند که انتخاب شدند.
9- خواب های جهانی
در حالی که رویاهای ما اغلب به شدت تحت تاثیر تجربیات شخصی ما قرار دارند، محققان می گویند دیدن خواب برخی موضوعات خاص در میان فرهنگ های مختلف بسیار رایج است. به عنوان مثال، مردم سراسر جهان اغلب خواب هایی در مورد تعقیب یا مورد حمله قرار گرفتن یا سقوط و افتادن می بینند. برخی دیگر از تجربیات رایج در رویاها شامل احساس یخ زدگی و ناتوانی در حرکت، دیر رسیدن و پرواز کردن هستند.
10- خروپف مانع خواب دیدن
هرچند شواهد علمی برای این موضوع وجود ندارد اما گفته میشود افرادی که خروپف می کنند، به طور قطع در آن لحظات خواب نمی بینند.
11- رویای متفاوت مردان و زنان
رویاهای مردان بیشتر درباره دیگر مردان است. به عبارت دیگر حدود 70٪ از شخصیت ها در رویای مردان را مردان تشکیل می دهند. این در حالی است که رویای زنان تقریبا به طور مساوی در مورد زنان و مردان است. علاوه بر این، مردان بیشتر از زنان درخواب هایشان احساسات تهاجمی را تجربه می کنند و تعداد شخصیت ها در خواب آن ها کمتر است.
12- احساسات منفی
اضطراب بیشترین احساسی است که افراد در خواب تجربه می کنند. به نظر میرسد احساسات منفی مثل خشم و ترس بیشتر از احساسات مثبت، خودشان را در خواب نشان می دهند. بنابراین نگران نباشید، شما تنها کسی نیستید که زیاد کابوس می بینید.
گفت و گو با دکتر «میرفرهاد قلعه بندی»
فلوشیپ طب خواب
خواب، چه نقشی در سلامت روان
و درمان بیماریها دارد؟
درست است که این روزها علم و تکنولوژی پیشرفت بسیاری کرده و می توان به پاسخ بسیاری از سوالات رسید اما هنوز خیلی از سوالات وجود دارند که دانشمندان نتوانسته اند پاسخ درستی برای آن ها بیابند. یکی از مهم ترین این سوالات، سوالات مربوط به عالم خواب است که بشر با تمام کنجکاوی اش هنوز نتوانسته است به پاسخ درستی درباره آن برسد و هنوز هم وقتی از محققان خواب درباره این مقوله می پرسیم، به جز گفتن مسائل کلی، نمی توانند به شکلی قانع کننده وارد جزئیات شوند. دکتر «میرفرهاد قلعه بندی» دانشیار روان پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران و مدیر گروه انستیتو روان پزشکی، یکی از کسانی است که سال هاست در زمینه طب خواب فعالیت کرده و یکی از بهترین متخصصان این زمینه به حساب می آید که در گفت وگو با «سرنخ»، اطلاعات خوبی در این باره ارائه داده است.
قبل از هر سوالی برویم به سراغ تعریف «خواب». خواب از نظر روان شناسی چیست؟
همان طور که در تعریف های رایج و معمولی آمده است، زمانی که سطح هوشیاری انسان تغییر پیدا می کند، فرد به خواب می رود.
یعنی در زمان خواب، هوشیاری به شکل کامل از دست می رود؟
نه، منظور این نیست که سطح هوشیاری کلا از بین می رود، چون آن موقع شخص به کما رفته. آدم ها زمانی که به خواب می روند، تا حدودی با کمبود هوشیاری روبه رو می شوند.
زمانی که آدم ها می خوابند، مغزشان از کار می افتد؟
قبلا این طور فکر می کردند. این که بعد از خوابیدن، مغز آدم از کار می افتد و به خواب فرو می رود اما دانشمندان فعالیت های زیادی کرده اند و مشخص شده رابطه مغز و خواب به این شکل نیست. در واقع، در زمان خواب، بخش هایی از مغز به خواب می رود اما قسمت عمده ای از این ارگان بیدار است و حتی فعالیتش نسبت به زمانی که بیدار است افزایش پیدا می کند.
چه دلیلی دارد که آدم حتما بخوابد؟
هم اکنون دانشمندان به این نتیجه رسیده اند که خواب نه تنها اضافی نیست بلکه حیاتی، واجب و ضروری است. برای این که متوجه شوید خواب چقدر مهم است برای تان از یک آزمایش صحبت می کنم. در یک بررسی دانشمندان در محیط آزمایشگاه، موش های صحرایی را به مدت دو هفته از خواب محروم کردند. بعد از مدتی تمام آن ها مردند. در آزمایش بعدی، محققان به شکل دیگری موش ها را از خواب محروم کردند؛ به این شکل که وقتی موش مورد نظر می خوابید و به مرحله خواب عمیق (مرحله رویا) نزدیک می شد، او را بیدار می کردند و این اتفاق هر بار تکرار می شد. در این آزمایش جدید، موش ها بعد از گذشت 4 تا 6 هفته مردند. بعد از این آزمایش، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که خواب نه تنها یک سیکل اضافی نیست که برای جسم و روان موجودات از ضروریات است و یکی از پایه های اصلی سلامت به حساب می آید.
می شود به خواب دیدن استناد کرد و آن را به واقعیت هایی که در عالم واقع رخ می دهد، نسبت داد؟
در جواب سوال شما نمی توان گفت خواب ها با واقعیت ارتباط دارند یا نه، باید این طور بگوییم که معمولا خواب ها ناخودآگاه ما را به تصویر می کشند و گاهی اوقات، مضمون خواب های ما با اتفاقاتی که در روز برایمان رخ می دهد متفاوت است. مثلا وقتی به قول معروف حالمان خوب است و روزمان خوب می گذرد، شب خواب ناگواری نمی بینیم اما گاهی وقت ها که اعصاب مان سر مسئله ای به هم می ریزد، با خواب های بد، تلخ، ترسناک و گاهی عجیب روبه رو می شویم.
خواب دیدن چه کمک دیگری به زندگی انسان ها می کند؟
با بررسی خواب ها، می توان برای حل مشکلات روحی اشخاص اقدام کرد، از همین جهت، خواب بسیار مهم است. با این که دانش ما درباره خواب دیدن بسیار ناچیز است اما همین دانش ناچیز هم می تواند به بهبود شرایط روحی و روانی انسان ها کمک کند.
منابع: howstuffworks.com و emlii.com و khaboroya.com