دیابت یکی از رایج‌ترین بیماری‌ها در جهان است که معمولا نشانه‌های پنهانی دارد؛ به این معنی که فرد، متوجه دیابت پنهان خود نمی‌شود تا زمانی که عوارض آن را به‌طور جدی مشاهده کند. این بیماری معمولا آرام‌آرام گسترش پیدا می‌کند و در بیشتر مواقع که فرد به دیابت نوع 2 مبتلا است، ابتدا برای مدتی قند خون فرد در وضعیت بیماری قند پنهان یا پیش دیابت قرار می‌گیرد و پس از گذر از آن، فرد به طور دایم به بیماری مبتلا می‌شود. به تازگی، رئیس پژوهشکده غدد و متابولیسم دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی با اشاره به این که ابتلا به دیابت در کشور از حدود ۷ درصد به حدود ۱۵ درصد رسیده است، گفته: «دیابت در کودکان تغییر چندانی نداشته و آمار ابتلا به دیابت کودکان در کشور هنوز همان ۵ درصد است، اما دیابت نوع ۲ در جوانان افزایش یافته که ارتباط مستقیمی با افزایش چاقی و اضافه وزن در جوانان دارد». چند روز پیش هم معاون فنی مرکز مدیریت بیماری‌های غیرواگیر وزارت بهداشت ضمن تشریح آخرین وضعیت بروز دیابت در ایران و جهان، گفت: «دیابت نوع ۲ معمولا بیماری میان‌سالان و سالمندان است؛ اما طی سال‌های اخیر به علت افزایش میزان چاقی، عدم تحرک بدنی و رژیم غذایی نامناسب، در گروه سنی نوجوانان و جوانان نیز به طور فزاینده‌ای دیده می‌شود» او درباره وضعیت بروز دیابت در جهان هم بیان کرده: «تعداد مبتلایان به دیابت در گروه سنی ۲۰ تا ۷۹ سال در سال ۲۰۲۱ بیش از ۵۳۷ میلیون نفر بود و پیش‌بینی می‌شود این تعداد تا سال ۲۰۴۵ از مرز ۷۸۴ میلیون نفر بگذرد اما متاسفانه بیش از ۷۵ درصد بیماران در کشورهای با درآمد کم و متوسط زندگی می‌کنند و نیمی از مبتلایان به دیابت یعنی بیش از ۲۳۰ میلیون نفر هم از بیماری خود بی‌خبر هستند.» به همین بهانه و در پرونده امروز زندگی‌سلام از این بیماری، علایم آن، راه های پیشگیری و ... گفتیم. همچنین با بنیان‌گذار و رئیس کل انجمن حمایت از بیماران دیابتی کشور در این باره گفت‌و‌گویی داشتیم که در ادامه خواهید خواند.

سروکله دیابت نوع2 از کجا پیدامی‌شود؟

می‌شود از دیابت نوع دو پیشگیری‌ کرد؟

قبل از ابتلا به دیابت، یک دوره‌ زمانی وجود دارد که سطح قند خون بالاست ولی نه آن‌قدر که به آن دیابت بگویند؛ نام این مرحله پیش‌دیابت است. تخمین زده می‌شود که ۷۰ درصد از مبتلایان به پیش‌دیابت در نهایت به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند. خوشبختانه پیشرفت از مرحله‌ پیش‌دیابت به دیابت، قابل پیشگیری است. هرچند عوامل خاصی وجود دارد که نمی‌توانید آن را تغییردهید، مانند ژن، سن یا رفتارهای گذشته اما باز هم با انجام برخی اقدامات راه برای کاهش خطر ابتلا به دیابت باز است.

 

نوشیدن آب| آب‌خوردن بیشتر مواقع به شما کمک‌می‌کند تا طرف نوشیدنی‌های حاوی قند زیاد، مواد نگه‌دارنده و سایر نوشیدنی‌های نه‌چندان سالم، نروید. نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و دیابت خود ایمنی پنهان بزرگسالان (LADA) مرتبط هستند.

حذف شکر و کربوهیدرات‌های تصفیه شده از رژیم غذایی| بسیاری از تحقیقات، ارتباط بین مصرف مکرر شکر یا کربوهیدرات‌های تصفیه شده و خطر دیابت را ثابت کرده‌اند. علاوه بر این، جایگزینی آن‌ها با غذاهایی که تأثیر کمتری بر قند خون دارند ممکن است به کاهش خطر ابتلا کمک کند.

ورزش منظم، جلوگیری از کم‌تحرکی و کاهش وزن| هرچند همه افرادی که به دیابت نوع دو مبتلا می‌شوند اضافه‌وزن یا چاقی ندارند اما بیشتر آن‌ها دچار اضافه‌وزن و چاقی هستند. همچنین وزن اضافیِ افرادی که در مرحله پیش‌دیابت هستند در قسمت میانی بدن و در اطراف اندام‌های شکمی مانند کبد جمع می‌شود. این چربی که به‌عنوان چربی احشایی شناخته می‌شود باعث التهاب و مقاومت به انسولین می‌شود و خطر ابتلا به دیابت را بالامی‌برد پس  ورزش منظم، کاهش وزن را جدی بگیرید و اگر کم‌تحرک هستید یک برنامه جدی برای ورزش ردیف‌کنید.

ترک سیگار| در تجزیه و تحلیل چندین مطالعه روی بیش از یک میلیون نفر، مشخص شد که سیگارکشیدن خطر ابتلا به دیابت را در افراد سیگاری ۴۴ درصد و در افرادی که روزانه بیش از ۲۰ نخ سیگار می‌کشیدند ۶۱ درصد افزایش می‌دهد. پس ترک سیگار را جدی بگیرید.

مصرف گیاهان دارویی| چند گیاه وجود دارد که ممکن است به افزایش حساسیت به انسولین و کاهش احتمال پیشرفت دیابت کمک‌کند. کورکومین که در ادویه کاری و زردچوبه است و خواص ضد التهابی دارد و بربرین که یک آنتی‌اکسیدان قوی است و در انواع زرشک وجوددارد.

 

برای درمان چه‌ کار کنیم؟!

بیماری دیابت را نمی‌توان با چند تجویز خودسرانه درمان‌کرد چون بسته به شرایط هر فرد دارو و درمان متفاوتی وجوددارد. همین‌طور روش‌های مختلفی برای تشخیص بیماری دیابت وجود دارد، اما بهترین راه برای تشخیص، آزمایش قند خون است که میزان قند خون به‌صورت دوره‌ای بررسی می‌شود. افرادی که شاخص توده بدنی بالاتر از ۲۵ دارند و افراد بالای ۴۵ سال بهتر است مرتب آزمایش قند خون بدهند. اگر آزمایش خون مشکلی نداشت، می‌توانند هر سه سال یک‌بار تست غربالگری را تکرارکنند، اما افرادی که پیش دیابت یا علایم دیابت دارند باید سالانه آزمایش خون بدهند. قبل از هر چیز باید استرس و اضطراب را از خود دورکنید و بعد به فکر درمان باشید.  درست است که دیابت نوع دو درمان قطعی ندارد اما  با کنترل میزان قند خون می‌توان ریسک عوارض احتمالی این بیماری را به حداقل رساند. پیشنهاد ما این است که آزمایش و درمان را تحت‌نظر یک متخصص غدد یا داخلی شروع‌‌ کنید و با رعایت بایدها و نبایدهایی که از آن گفتیم و تغییر سبک‌زندگی، سلامت‌تان را تضمین ‌کنید.

 

80 درصد دیابت ناشی از استرس است

بنیان‌گذار و رئیس کل انجمن حمایت از بیماران دیابتی کشور درباره نگرانی‌ها و تصورات رایج اما اشتباه درباره این بیماری می‌گوید

مجید حسین زاده  |  روزنامه‌نگار- به‌عنوان اولین سوال از دکتر «شکور امیدی» درباره آمار مبتلایان به دیابت در کشور می‌پرسم که می‌گوید: «ما برای بیان آمار دیابت در کشور احتیاط می‌کنیم و معمولا 10 تا 15 درصد اعلام می‌کنیم اما متاسفانه تقریبا 20 درصد است. در این بین، 70 درصد افراد مبتلا  اصلا خبر ندارند که دیابت دارند. چون دیابت یک علامت ثابت ندارد و زمانی که فرد درگیر علامت‌های دیابت مثل تکرر ادرار، تشنگی و ... می‌شود، یعنی به دیابت مبتلا شده است و باید برای درمان اقدام کند. در قدم اول ما باید زود، دیابتی‌ها را شناسایی کنیم. با یک آزمایش ساده قند خون ناشتا، می‌توان دیابت را تشخیص داد».

 

دیابت بیماری عصر مدرن است

این استاد دانشگاه تهران درباره مقایسه آمار دیابتی‌ها در ایران و جهان می‌گوید: «در جهان کشورهایی هستند که آمارهای ابتلای مردم‌شان به دیابت بیشتر از ماست. انگلیس 23 درصد دیابت دارد و سرخ‌پوستان آمریکایی نزدیک 50 درصد اما بحث این نیست که آمار ما نسبت به جهان بالاست یا نه. دیابت بیماری مدرنیته است یعنی بیماری عصرن مدرن است. زندگی ماشینی برای ما آسایش آورده اما منجر به آرامش نشده است. هر زمانی هم که استرس در جامعه‌ای بالا برود، دیابت به خصوص نوع 2 بالا می‌رود».

 

فقط 10 درصد علت ابتلا به دیابت ارثی است

رئیس کل انجمن حمایت از بیماران دیابتی کشور درباره عوامل افزایش ابتلا به دیابت می‌گوید: «من اگر بخواهم دقیق‌تر با شما صحبت کنم، باید بگویم که 10 درصد دیابت ارثی است. 90 درصد آن عوامل محیطی است مثل نداشتن تحرک، چاقی، تغذیه و ... . اما از این 90 درصد هم من بر اساس پژوهش‌ها و بر اساس سال‌ها تجربه در این حوزه به عنوان فوق تخصص ایمونولوژی دانشگاه تهران می‌خواهم بگویم که از این 90 درصد عوامل محیطی، 80 درصد آن به استرس و تنش ربط دارد که دیابت را به سن راهنمایی و دبیرستان کشانده است. تا چند سال پیش، می‌گفتند که دیابت بعد از 20 یا 22 سال بروز پیدا می‌کند اما الان کودک یا نوجوان 10 یا 12 ساله هم به دیابت مبتلا می‌شود».

 

مقصر اصلی دیابتی‌شدن، شیرینی جات نیستند

«بسیاری افراد جامعه فکر می‌کنند مصرف شیرینی باعث ابتلا به دیابت می‌شود اما توجه داشته باشیم این مصرف شیرینی نیست که ما را مبتلا به دیابت می‌کند». این استاد دانشگاه تهران ادامه می‌دهد: «بگذارید یک مثال هم بزنم. الان طبق آمار در یزد، دیابت 26 درصد است. به محض اینکه ما می‌گوییم در یزد آمار دیابت بالاست، بعضی‌ها می‌گویند دلیلش روشن است چون مردم آن‌جا باقلوا می‌خورند. اما اصلا دلیلش این نیست. دلیل اصلی این است که در یزد، ازدواج فامیلی زیاد است. البته این را بگویم، قند و شیرینی و شکلات به‌طور مستقیم ایجاد دیابت نمی‌کند اما اگر فردی دیابت گرفت، اگر یک لیوان نوشابه بخورد، قندش یکهو افزایش زیادی می‌یابد و ما باید داروی زیادی به او بدهیم که این قند پایین بیاید. اما همین یک لیوان نوشابه در فردی که دیابت ندارد، آن قدر خطرناک نیست.»

 

سالانه 10هزار پا ناشی از دیابت قطع می‌شود

دکتر امیدی درباره راه‌های پیشگیری از ابتلا به دیابت هم می‌گوید: «شیوه تغذیه کشور باید اصلاح شود. نمک موجود در بازار، یکی از دلایل ابتلا افراد به دیابت است. ما به دیابتی‌ها می‌گوییم که مرغ و گوشت ‌قرمز کمتر بخورید، به جایش قارچ بخورید و ماهی. پیشگیری بسیار مهم است. کلا وزارت بهداشت باید تمام تلاشش را بگذارد برای پیشگیری از بیماری‌ها اما تقریبا آموزش همگانی را فراموش کرده است. نگرانی‌ها در این باره به حق است چون دیابت به مادر بیماری‌ها معروف است و جزو خطرناک‌ترین‌هاست. اگر بگوییم از سرطان خطرناک‌تر است، بیراه نگفتیم چون دیابت باعث نابینایی، مشکلات کبدی، قطع عضو و ... می‌شود. این را هم بگویم که سالانه 10 هزارپا در کشور به‌خاطر دیابت قطع می‌شود چون دیابتی‌ها آموزش ندیده‌اندو درمان زخم آن را بلد نیستند و آگاهی ندارند.»