شهریور تقریباً به نیمه خود رسیده و کم کم بوی خوب ماه مدرسه می‌آید. امسال هم مثل هر سال میلیون‌ها دانش‌آموز سال تحصیلی را در حالی شروع می‌کنند که ممکن است برخی از آن‌ها به خصوص کلاس‌اولی‌ها ترس از حضور در مدرسه داشته باشند. البته چنین نگرانی فقط شامل آن‌ها نمی‌شود و بچه‌هایی که در مقاطع بالاتر درس می‌خوانند هم ممکن است اضطراب شروع مدرسه را تجربه کنند و در روزهای منتهی به بازگشایی مدارس برنامه خواب‌شان عوض شود، ناراحت باشند و ... هرچند طی این سال‌ها حال و هوای بازگشایی مدارس نسبت به گذشته تغییرکرده و کمی جذاب‌تر شده است؛ اما در مقابل دنیای بچه‌ها هم تغییر کرده است. اگر کلاس اولی دارید و هنوز مدرسه را تجربه نکرده، یا دانش‌آموزی در کلاس‌های بالاتر دارید که هنوز هم در آغاز سال تحصیلی اضطراب دارد مطالعه این پرونده را به شما توصیه می‌کنیم. با ما باشید.

مدرسه‌هراسی؛ از علایم تا راهکارها
اصطلاح فوبیای مدرسه به معنای ترس کودک از مدرسه رفتن است اما متخصصان معتقدند که مشکل اساسی واهمه از رفتن به مدرسه نیست

سمانه تعلیم ‌دهنده |   کارشناس ‌ارشد مشاوره توان ‌بخشی
گاهی فرزند شما کلاس اولی هم نیست؛ اما از چند روز مانده به شروع مدرسه‌ها نگران است، شب‌ها نمی‌خوابد و در کل فوبیای رفتن به مدرسه را دارد. ماجرای این دانش آموزان از چه قرار است؟ جدایی‌ها در تار و پود زندگی افراد تنیده شده‌اند، سازش با جدایی چه به صورت گذرا یا به صورت اساسی و پایه‌ای بخشی از فرایند رشدی مادام‌العمر انسان است. جدایی‌هایی که هرکدام فرد را وارد چالش جدیدی می‌کنند. شاید بتوان گفت جدایی از خانه و والدین با ورود به مدرسه از مهم ترین رویدادهای چالش‌برانگیز دوران کودکی ا‌ست. کودکان حساس در برابر رویدادهایی که برای بیشتر هم‌سن‌و‌سال‌های‌شان، تنش کمی ایجاد می‌کند دچار ترس شدید می‌شوند و ممکن است دچار مدرسه‌هراسی شوند. والدین در این مواقع باید چه کنند؟
مشکل اساسی «واهمه از رفتن به مدرسه» نیست
اصطلاح فوبیای مدرسه به معنای ترس کودک از مدرسه رفتن است اما متخصصان معتقدند که مشکل اساسی واهمه از رفتن به مدرسه نیست، بلکه ترس از ترک خانه و اضطراب ناشی از جدایی از والدین است که علایم آن از گریستن تا سردرد، تهوع، بی‌اشتهایی و دل‌درد را شامل می‌شود. عموماً در صبح زود رخ می‌دهد و بعد از نرفتن به مدرسه علایم فروکش می‌کند و در روزهای تعطیل یا آخر هفته کمتر می شود یا اصلاً دیده نمی‌شود.
دلایل به‌وجود آمدن این مشکل
مطالعات نشان داده که چنین کودکانی معمولاً دارای والدین یا در حقیقت مادرانی کمال گرا، مستبد، بیش از حد مراقب یا سهل گیر هستند. در واقع مادران به فرزندان بیشتر می‌چسبند تا فرزندان به مادر. خانه کودکانی که فوبیای مدرسه دارند عموماً گرم و دور از طردشدگی و بی‌رحمی است، این کودکان عموماً بهره ‌هوشی مناسبی دارند و در مدرسه شاگردان خوبی هستند ولی دارای زمینه‌های ترس، ناپختگی، انفعال و انزواطلبی هستند. به همین دلیل از جنگ و دعوا، ورزش‌های سنگین و فعالیت‌های اجتماعی اجتناب می‌کنند. خیلی کمتر تجربه جدایی از والدین را در کودکی کشیده‌اند و به مادر وابستگی بیش از حد دارند. عواملی هم در مدرسه ترس از مدرسه را ایجاد می‌کنند مثل اذیت و آزار توسط کودکان یا سخت‌گیری معلم، سر به سر گذاشتن یا لقب دادن، ترس از شکست، فشارهای امتحان، دیر رسیدن به مدرسه، عقب افتادن در نتیجه بیماری، ترس از تنبیه، تولد فرزند جدید، فوت یا طلاق والدین، جلب توجه و... .ضمن این که ترس از مدرسه در تمام طیف‌های اجتماعی و سطوح هوشی دیده می‌شود و رایج‌ترین آن در دوره ابتدایی است. در نخستین روز مدرسه کودکان زیادی اشک می‌ریزند که حالت شدید آن اضطراب جدایی است.
توصیه‌هایی برای درمان مدرسه‌هراسی
با شرایط مدرسه جدید آشنایش کنید  پیش از شروع سال تحصیلی با کودک به مدرسه بروید و اگر برای اولین سال است که به مدرسه جدید می‌رود، تمام قسمت‌های مدرسه مانند دستشویی، آبخوری، فروشگاه و... را به کودک نشان دهید. برای آشنایی با کادر مدرسه، قبل از شروع سال تحصیلی او را به مدرسه ببرید و اجازه دهید چند کلامی با مدیر، معاون یا سایر کارکنان مدرسه گفت‌وگو کند.
علت ترس را شناسایی کنید  به‌جای مسخره کردن، تحقیر یا جدی نگرفتن موضوع ترس کودک‌تان از مدرسه، برای شناسایی علت ترس کودک در یک محیط امن و آرام و صمیمی با او گفت‌وگو کنید.
با همکلاسی‌هایش ارتباط بگیرید  کودک را به ایجاد دوستی‌های مدرسه‌ای تشویق و به او کمک کنید تا با همکلاسی‌های خود صمیمی شود. در صورت امکان دوست یا دوستان همکلاسی‌اش را به منزل دعوت کنید. در این زمان‌ها از تجربه‌های خوشایند خود در مدرسه بگویید تا دیدگاه و تفکر فرزندتان درباره مدرسه اصلاح شود.
اعتماد به نفس فرزندتان را تقویت کنید  والدین باید با افزایش اعتماد به نفس و ایجاد فضای ارتباط با همسالان و تشویق فعالیت‌های گروهی، زمینه برطرف شدن ترس از مدرسه را در کودک فراهم کنند. در نهایت خودتان را آماده کنید که دردسرهای این جدایی، روزها یا حتی هفته‌ها به طول بینجامد و در عین حال به خودتان یادآوری کنید که آرام و خوش‌بین باشید. اگر شما بتوانید از پس این روزهای سخت برآیید، کودکتان به این روند عادت خواهد کرد و جدایی‌های بعدی خیلی راحت‌تر خواهد بود.
از وسایل مادر کمک بگیرید در صورت وابستگی شدید کودک به مادر می‌توانید یکی از وسایل شخصی مادر مانند گیره مو را به کودک بدهید تا وجود مادر را در کنارخود احساس کند. تاکید می‌کنم که نادیده گرفتن ترس کودک و برخورد خشونت‌بار و غیرمنطقی یا بی‌توجه بودن به کودک مشکل وی را تشدید می‌کند. هرگز کودکی را که دارای اضطراب جدایی است، در مدرسه یا کلاس رها نکنید.
این کارها را در زمان بازگشایی مدارس انجام دهید معلم، مدیر و کارکنان مدرسه را از مدرسه‌هراسی کودک خود مطلع کنید. در صورت لزوم از مسئولان مدرسه بخواهید تا به کودک مسئولیت‌های ساده و به فراخور حال او بدهند. بعد از شروع مدارس، روزهایی که آرام و بدون دردسر به مدرسه می‌رود، او را تحسین و تشویق کنید یا روزهایی که به دلیل بیماری در خانه می‌ماند، اجازه ندهید بازی کند یا تلویزیون ببیند. هنگام جداشدن از وی برای او وقت بگذارید، به حرف‌هایش گوش دهید و با روی خوش از وی جدا شوید. در صورت لزوم به صورت تدریجی چند ساعتی را در مدرسه حضور داشته باشید و به تدریج زمان را کاهش دهید و به او اطمینان دهید که تا خودش نگوید او را تنها نخواهید گذاشت. همچنین برای پاداش دادن به کودک برای حضور در مدرسه، به او جایزه بدهید. از طرف دیگر، به دلیل امتناع کودک از رفتن به مدرسه، از انجام فعالیت‌های سرگرم‌کننده در خانه خودداری کنید.
از روان‌شناس کمک بگیرید سعی کنید با ایجاد یک شبکه حمایتی امن و شاد در مدرسه برای کودک که نقش اصلی را معلم به عهده دارد و با برخورد مناسب و دوستانه نظر کودک را جلب کنید و ترس و نگرانی او را کاهش دهید. در صورت وجود اضطراب شدید جدایی حتماً با یک روان شناس یا مشاور کودک گفت‌وگو کنید.

فرش‌قرمز برای کلاس اولی‌ها بیندازید
آماده کردن کلاس اولی‌ها برای رفتن به مدرسه اصولی دارد که والدین باید در این روزهای باقی مانده شهریور مد نظر قرار دهند

منیره کشف رودی |   فوق‌لیسانس روان شناسی‌بالینی
شروع کلاس اول یکی از مهم ترین مراحل در زندگی هر شخصی است. آماده‌کردن دانش‌آموزان برای شروع کلاس اول یکی از دغدغه‌های والدین است خصوصاً والدینی که فرزندانی وابسته دارند. اگر فرزند شما دوره پیش دبستانی را تجربه نکرده باشد، شروع کلاس اول برای او سخت‌تر است و والدین باید وقت و انرژی بیشتری را برای آماده کردن کودک به کار ببرند. در ادامه مطلب مهم‌ترین نکات آماده‌سازی کودک برای شروع کلاس اول بیان می‌شود.

ساعت خواب کودک را تنظیم کنید
یکی از مسائلی که باعث می شود کودکان برای شروع کلاس اول آمادگی نداشته باشند، بیدار شدن دیر هنگام از خواب است. خصوصاً کودکانی که شب‌ها دیر به خواب می‌روند، با این مشکل بیشتر دست و پنجه نرم می‌کنند. به همین سبب به والدین توصیه می‌شود حداقل 4 هفته قبل از بازگشایی مدارس کمک کنند تا خواب کودک تنظیم شود. ترغیب کودکان برای زود خوابیدن و زود بیدار شدن باعث می‌شود تا کودکان برای شروع کلاس اول آمادگی بیشتری پیدا کنند.
بازسازی مدرسه در اتاق کودک
والدین چندین ماه قبل از شروع مدارس باید اقداماتی را برای کاهش اضطراب فرزندشان  انجام دهند. راهکارهای کاهش اضطراب کودکان پیش از رفتن به مدرسه مثلاً می‌تواند این باشد که محیط مدرسه را در اتاق کودک بازسازی کنید و مادر با کودک بازی کند؛ به این صورت که مادر نقش معلم، دوست، همکلاسی و مدیر را بازی کند و در بازی این افراد را مهربان و صمیمی جلوه دهد.
گشت‌و‌گذار در مدرسه
حدود دو هفته قبل از بازگشایی مدارس، بهتر است که کودک را به مدرسه ببریم و اجازه دهیم کمی در محیط مدرسه گشت و گذار کند و با محیط به خوبی آشنا شود. همچنین برنامه یک روز مدرسه را برایش شرح دهید. فعالیت‌ها، بازی‌ها، زنگ تفریح، محل و زمان خوردن چاشت، ساعت برگشت به خانه، چه کسی صبح او را به مدرسه خواهد برد، چه کسی او را به خانه برمی گرداند و... . با این کار پاسخ‌گوی همه سوالات ذهن مشوش فرزند خود، قبل از رفتن به مدرسه خواهید بود. یادتان باشد که او نیاز به اطلاعات بسیار دقیق و روشنی دارد.
خرید لوازم مدرسه با همراهی کودک
همچنین مهم است که کودک، والدین را برای خرید لوازم مدرسه همراهی کند. توصیه می‌شود که لوازم مدرسه کودک را حداقل دو هفته قبل از شروع کلاس اول خریداری کنید زیرا کودکان علاقه دارند مدام این وسایل را لمس کنند. هر قدر زمان طولانی‌تری با این وسایل در ارتباط باشند، راحت‌‌تر برای شروع مدرسه آماده می‌شوند. اگر از بین افراد فامیل، همسایه‌ها، دوستان پیش‌دبستانی یا مهدکودک و... کسی همراه با فرزند شما در همان مدرسه به کلاس اول می‌رود، لازم است برای کاهش اضطراب جدایی کودک، اجازه دهید چندین روز قبل از شروع مدرسه آن‌ها با هم در ارتباط باشند. این که کودک بداند یکی از دوستانش در همان مدرسه و کلاس با او همراه است؛ به‌طور چشمگیری از اضطراب کودک کلاس اولی کم می کند.
بزرگ‌شدن او را تحسین کنید
فرزند شما یک مرحله از زندگی را سپری کرده و دیگر کودک نیست. این جمله را مدام در برابرش تکرار کنید تا به او برای پذیرش شرایط جدید کمک کند. برایش روشن کنید که همه بچه‌های همسن او به مدرسه می‌روند. مهم‌تر از همه این که به او نگویید در مدرسه قرار است با دوستانش خوش بگذراند، چرا که ممکن است در اولین روز مدرسه از این موضوع ناامید شود.
برای کودک قصه دنباله‌دار بخوانید
از آن جا که کودکان باید برای شروع تحصیل در کلاس اول تمرکز کافی داشته باشند، به مادران توصیه می‌شود قبل از شروع سال برای کودکان کتاب بخوانند. قصه‌های دنباله‌دار می‌توانند بهترین گزینه برای آماده‌سازی کودک در شروع مدرسه باشند. به طور کلی به مادران توصیه می‌شود راهکارهایی برای تقویت حافظه شنیداری و بصری به کار گیرند. انجام تمریناتی برای ورزیده شدن دست‌ها هم در کنار این راهکارهای تقویت حافظه کمک می‌کند تا دانش‌آموزان برای شروع کلاس اول آمادگی بیشتری داشته باشند.
او را با مفاهیم جدید آشنا کنید
کودک در این دوره با بسیاری از مفاهیم مانند گروه، مسئولیت و فداکاری آشنایی پیدا می کند؛ به همین سبب لازم است آمادگی روحی و جسمانی برای درک این مفاهیم داشته باشد. به عنوان مثال کودکان در شروع کلاس اول با مشق نوشتن و تکلیف آشنایی پیدا می‌کنند. مشق نوشتن و تکلیف در این دوره یکی از مسئولیت‌های مهم دانش‌آموزان است. به همین سبب مادران باید با اقداماتی کودکان را برای این امر آماده کنند؛ خمیر بازی، ماسه بازی و گل بازی در دوران قبل از مدرسه باعث ورزیده شدن دست‌ها و انگشتان کودکان می شود و در نتیجه کودکان برای انجام تکالیف مشکل کمتری پیدا می‌کنند.