پرونده ای درباره نقش پررنگ فناوری در فوتبال، به بهانه پایان جام جهانی
تعداد بازدید : 68
فناوری، یار دوازدهم فوتبالیها
پرونده
فناوری به همه جا رسوخ کرده است. در چهاردیواری خانه هایمان، در بیمارستان ها، در مدرسه ها و البته در ورزش و مستطیل سبز فوتبال. هرچند با وجود چالشهای این ورزش پولساز و پرطرفدار، طبیعی است که پای تکنولوژی هم به آن باز شود تا کمکیار بازیکنان و داورانش باشد. فناوری های فوتبالی را می توان به چشم یار دوازدهمی دید که در موقعیت های حساس می تواند سرنوشت ساز باشد. موقعیت هایی مثل آنالیز رایانه ای بازی ها، تغذیه و سلامت بازیکنان و حتی صحنه های مشکوک داوری مثل بازی ایران-پرتغال که سرنوشت هر دو پنالتی را VAR مشخص کرد و در بازی ایران-اسپانیا همین تکنولوژی، مردود بودن گل تیم ملی کشورمان را تایید کرد. با برگزاری فینال و به پایان رسیدن جام جهانی 2018 و قهرمانی تیم ملی فرانسه، چند فناوری که به خدمت فوتبال درآمدند را مرور و معرفی می کنیم.
کمک داور ویدئویی؛ موثر و تعیینکننده
تکنولوژی (VAR) یکی از فناوری های جدید مورد استفاده در جام جهانی 2018 بود. تکنولوژی کمک داور ویدئویی (VAR)، با استفاده از فیلمهای بازی (به صورت زنده) و همچنین هدست، به داوران امکان اجرای بهتر قوانین فوتبال وکاهش اشتباهات داوری را می دهد. این سیستم در بسیاری از لیگ های معتبر فوتبال از جمله سری آ ایتالیا، بوندس لیگای آلمان، لیگ برتر فوتبال ایالات متحده آمریکا و کی لیگ در کره جنوبی استفاده می شود. تیم داوریِ VAR از یک کمک داور و سه دستیار کمک داور ویدئویی تشکیل شده که داور اصلی مسابقه را طی بازی پشتیبانی می کنند. در جام جهانی 2018، کمیته داوران فیفا 13 داور را انتخاب کرد که طی بازی ها، به عنوان داور ویدئویی بازی ها عمل کنند. این تیم کمک داوران ویدئویی، طی جام جهانی 2018 در شهر مسکو و در اتاق عملیاتی ویدئویی حضور داشتند و تصاویر را از 12 ورزشگاه جام جهانی دریافت و بررسی می کردند. تصمیم گیری درباره صحنههای مشکوک به پنالتی، تشخیص اشتباه هنگام کارت دادن به بازیکن، خطای منجر به کارت قرمز و صحنه های مشکوک به گل از دیگر موارد استفاده از این تکنولوژی است. در این فناوری، 33دوربین در دسترس تیم ویدئویی است که از این 33 دوربین، هشت دوربین به شکل آهسته و چهار دوربین به شکل فوق العاده آهسته از صحنه های بازی تصویربرداری می کند. علاوه بر آن دو دوربین به شکل موازی در طول زمین، وظیفه تشخیص خطای آفساید را دارند و تنها در اختیار افراد حاضر در اتاق ویدئویی است. علاوه بر آن، در صورت بروز صحنه مشکوکی روی خط دو دروازه، دو دوربین جانمایی شده در دروازه ها که به صورت بسیار آهسته از صحنه فیلم برداری می کنند، فعال می شوند و تصاویر را برای بررسی به تیم ویدئویی ارسال می کنند.
سامانه تحلیل و ارزیابی؛ فناوری در خدمت آنالیزورها
پس از آن که هیئت بین المللی فوتبال اجازه استفاده از دستگاه های الکترونیکی کوچک روی نیمکت را صادر کرد، «فیفا» تصمیم گرفت تا فناوری در اختیار تیم های حاضر در جام جهانی 2018 قرار بدهد تا تحلیل گران مسابقه و مربیان تیم با یکدیگر در تعامل باشند و با ارزیابی دقیق عملکرد بازیکنان، به شکل بهتری تیم را راهنمایی و هدایت کنند. سامانه ای به این منظور طراحی شده که به شکل اختصاری EPTS نامیده می شود. یکجور فناوری که فیفا از سه سال پیش تاکنون مشغول استفاده آزمایشی از آن بوده. این سامانه برای نظارت بر فعالیت بازیکنان داخل زمین و بهینه سازی نحوه عملکرد تیم به کار می رود. اطلاعات مورد نیاز این سامانه هم به کمک مجموعه ای از دوربین های مخصوص و فناوری های پوشیدنی جمع آوری می شود. این سیستم به طور کلی موقعیت توپ و بازیکنان را در جریان بازی زیر نظر می گیرد، همچنین می تواند با استفاده از دستگاه های الکترومکانیکی کوچک (شتاب سنج، ژیروسکوپ، قطب نما و...) مولفه های فیزیولوژیک را هم مشخص کند. هم اکنون سه نوع سامانه EPTS وجود دارد: «ردیابی بصری با دوربین»، «موقعیت یابی محلی» و «جی پی اس». برای استفاده از سامانه های موقعیت یابی محلی و جی پی اس، لازم است روی لباس بازیکنان دستگاه مخصوصی نصب شود و به همین دلیل از این سامانه بیشتر در تمرینات و مسابقه های غیررسمی استفاده می شود. اما سامانه ردیابی با دوربین نیاز به نصب هیچ گونه دستگاه اضافه روی لباس بازیکنان حاضر در زمین فوتبال ندارد. استفاده از سیستم ردیابی بصری برای موقعیت یابی سابقه زیادی دارد و پیش از این در بازی های مختلف فوتبال از آن استفاده شده است. برای نمونه در مسابقات فوتبال «بوندس لیگا» از شش دوربین با کیفیت HD برای جمع آوری این داده ها استفاده می شود.
هفتخان تایید استاندارد توپ
آدیداس تا 2030 (سال 1409) به عنوان یکی از شش اسپانسر اصلی با فیفا قرارداد بسته است و این یعنی در چند جام جهانی بعدی هم توپهای آدیداس را به عنوان توپ رسمی این مسابقات خواهیم دید. اما فیفا هر توپی را به عنوان توپ جام جهانی قبول می کند؟ جواب خیر است. این هفت آزمایش که در ادامه مرور میکنیم باید صورت بگیرد تا در نهایت توپ مورد نظر، نشانQuality Fifa را دریافت کند و پا به زمین مسابقات بگذارد. محیط توپ: سنجش محیط توپ بر اساس 4500 نقطه مختلف آن. گردی توپ: سنجش گردی توپ بر اساس 4500 نقطه مختلف آن. نگهداری شکل و اندازه: توپ را دو هزار بار به صفحه فلزی می زنند تا از آسیب ناپذیر بودن آن مطمئن شوند. جذب آب: توپ را 250 بار در ظرف آب می فشارند. توپی که بیش از اندازه آب به خودش جذب کند، سنگین می شود و عکس العمل های متفاوتی از خود بروز می دهد. وزن: سه توپ نمونه، هرکدام سه بار وزن می شوند و وزن میانگین ثبت می شود. از دست دادن فشار: توپ ها به اندازه مشخصی باد می شوند؛ آن ها نباید ظرف 24 ساعت کم باد شوند. برگشت پذیری: این خاصیت که آن را به اسم «ریباند» هم می شناسیم، آزمایش پرش منظم توپ را ارزیابی می کند. برای این آزمایش، توپ 10 بار از فاصله ای دو متری روی یک صفحه فلزی انداخته می شود.
ورود توپها به دنیای دیجیتال
مانند تمام تجهیزات دیگر که با کمک علم و فناوری به روز می شوند و در تنگناهای صدم ثانیه ای به داد ورزشکاران می رسند، توپ های فوتبال هم می توانند با کیفیت و خصوصیات منحصر به فردشان، مهاجمان را یک قدم دیگر به هدف شان یعنی گل زدن نزدیک تر کنند. برای همین «تل استار 18» توپ جام جهانی، هرچند در نگاه اول مثل اجدادش گرد است، همان اندازه قبلی است و باید باد شود اما به قول طراحش، توپ های فوتبال را به دنیای دیجیتال وارد کرده است. در تل استار 18، تراشه NFC وجود دارد که برخی اطلاعات خاص را در خود ذخیره می کند. اطلاعاتی مانند این که چند بار به این توپ ضربه خورده و به کجاهایش، و شما می توانید با قرار دادن گوشی هوشمندتان روی بخش ویژه ای از توپ که مشخص شده، به این اطلاعات دسترسی داشته باشید. آدیداس، برای نامگذاری این توپ از ماهواره «تل استار» الهام گرفته است. این ماهواره اولین ماهواره مخابراتی بود که در سال 1962 در مدار زمین قرار گرفت و با همکاری ناسا و اپراتور مخابراتی بل به فضا پرتاب شد.
تکلیف گلهای مشکوک روشن می شود
اولین گل جام جهانی که سرنوشت آن با فناوری خط دروازه تعیین شد، در جام جهانی قبل، در بازی فرانسه و هندوراس بود. ضربه «بنزما»، مهاجم فرانسه، بعد از برخورد به تیرک عمودی دروازه به سمت خارج آمد، اما برخورد توپ به دست «نوئل وایادارس» دروازه بان هندوراس، باعث شد تا صحنه مشکوکی از عبور توپ از خط شکل بگیرد. منتها تصاویر خط دروازه به واسطه فناوری خط دروازه، به کمک داور آمد و تایید کرد توپ از خط عبور کرده است. داوران در جام جهانی ۲۰۱۸ نیز از این فناوری استفاده کردند و تمامی ورزشگاه های میزبان مسابقات جام جهانی به فناوری خط دروازه مجهز بود. هم اکنون پنج سیستم زیر نظر گرفتن دروازه که عبارتند از: هفت چشم، چشم شاهین، رهگیری توپ، حس ششم داوری و پوشش دروازه ای، از سوی فیفا و برای اطمینان از عبور توپ از خط دروازه، به کار گرفته می شود. در این فناوری، اطلاعات توسط ۱۴دوربین پرسرعت دریافت شده و در صورت گذشتن توپ از خط دروازه، ظرف یک ثانیه پیامی به ساعت مچی داور ارسال میشود. این ساعت دارای ویژگیهای دیگری هم هست و مثلا داوران را ۱۵دقیقه قبل از آغاز بازی خبر می کند و همچنین پیغام ثبت گل، کارت زرد و قرمز و تعویض را نیز به آن ها میدهد. هنگام به ثمر رسیدن گل، روی صفحه ساعت، کلمه گل ظاهر شده و در طول مسابقه تعداد گلها، تعداد کارتها، اسامی گلزنان، بازیکنان و زمان بازی را نشان میدهد.
ویدئوهای کوتاه + جلیقههای نجاتدهنده
«کارلوس کی روش» با حضورش در ایران باعث و بانی ورود فناوریهای جهانی زیادی به فوتبال ایران بوده. جالب است بدانید او به عنوان سرمربی تیم ملی با استفاده از چند روش بهروز، تیم های مقابل را آنالیز می کرد. به این صورت که تمام جلسات تمرینی و بازی های تیم ملی با دوربین های اختصاصی کادر فنی ضبط می شدند و با وارد کردن ویدئوهای ضبط شده به نرم افزار «SportCode»، آنالیز شروع می شد. یکی از مهم ترین ویژگی های این نرم افزار، کدبندی یا تگ گذاری ویدئو است. آنالیزور می تواند با کدگذاری هر قسمت از ویدئو، یک کلیپ کوچک تر جدید درست کند و آن را به بازیکنان نشان دهد تا عملکرد خود را ببینند و اصلاح کنند. فناوری دیگری که مورد استفاده کارلوس است سیستم ردیابی GPSportsاست. شاید شما هم در عکس های تمرینات تیم ملی، جلیقه مشکی رنگی را که بازیکنان می پوشند، دیده باشید. این جلیقه ها یک دستگاه ردیابی کوچک را با خود حمل می کنند. این دستگاه ردیابی به مربیان، اجازه آنالیز کامل عملکرد جسمانی بازیکنانشان را می دهد. هنگام تمرین یا مسابقه، دستگاه ردیابی از طریق وایرلس می تواند اطلاعات بسیار زیادی به طور زنده به یک لپ تاپ یا گوشی بفرستد. این اطلاعات شامل جزئیاتی از نحوه دوندگی، ضربان قلب، برخوردها و فشار وارده به قسمت های مختلف بدن بازیکن است. آنالیزور در لحظه می تواند متوجه شود کدام بازیکن کم کاری می کند و کدام بازیکن، با تمام توان در حال اجرای وظایفش است. جدا از تحلیل عملکرد، آنالیزور می تواند بالا رفتن ریسک مصدومیت یک بازیکن را هم تشخیص دهد و بعضی اوقات زودتر پیشگیری های لازم را انجام دهد.
منابع: دانستنی ها، زومیت