باورهای غلط و زمینه ساز گرایش به قلیان و سیگار به بهانه روز جهانی بدون دخانیات
تعداد بازدید : 68
از تصور کم خطر بودن تا تلاش برای خودنمایی
مناسبتی
نویسنده : مصطفی نجمی | کارشناس ارشد روان شناسی
طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی مصرف دخانیات سالانه جان بیش از هفت میلیون نفر را در سراسر جهان می گیرد. تقریبا 80 درصد از یک میلیارد فرد سیگاری در سراسر جهان در کشورهایی با درآمد کم و متوسط زندگی می کنند که بار بیماری ها و مرگ و میر ناشی از مصرف دخانیات نیز در این کشورها بسیار بالاست. امسال «دخانیات و بیماری قلبی» به عنوان شعار روز جهانی بدون دخانیات در جهان و «قلیان، سمی برای سلامت خانواده» به عنوان شعار ملی این روز در کشورمان انتخاب شده است. به همین بهانه و در ابتدا به دلایل گرایش و وابستگی جوانان به سیگار و قلیان خواهیم پرداخت و سپس به آن ها توصیه هایی داریم تا همان طور که امروزشان را بدون دخانیات خواهند گذراند، همه روزهای سال شان مانند امروز بدون سیگار و قلیان شود.
علل روانی گرایش به دخانیات
امروزه مصرف دخانیات از جمله سیگار و قلیان یکی از چالش های سلامت جهانی و از عوامل پرخطر و زمینه ساز مرگ در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه به شمار می رود. دلایل روانی گرایش و وابستگی به این مواد عبارتند از:
باور غلط درباره کم خطر بودن: یک باور غلط و غیر علمی، خطر زیان های مصرف مواد دخانی را چند برابر کرده است. باوری غلط که می گوید ضرر مصرف قلیان کمتر از سیگار است اما نه تنها مصرف قلیان مضر است بلکه مصرف قلیان چند برابر خطرناک تر و زیانبارتر از دیگر انواع مواد دخانی است. خطر مصرف قلیان های میوه ای به دلیل آغشته بودن توتون این قلیان ها به اسانس های خطرناک بیشتر گزارش شده است.
تمایل به خودنمایی: به عقیده بسیاری، فرهنگ استفاده از دخانیات از دیرباز به صورت وسیعی وجود داشته و این امر یکی از عوامل موثر در استفاده از آن است. شیوع مصرف دخانیات توسط اعضای خانواده و دوستان نزدیک از مواردی است که به وفور از سوی مصرف کنندگان ابراز و فراوانی افراد مصرف کننده منجر به کاهش قبح این کار می شود، به طوری که از نظر برخی به صورت فعالیت عادی و حتی پسندیده مطرح می شود. شیوه های تربیتی و نوع تعاملات اعضای خانواده نیز امری حیاتی در گرایش افراد به دخانیات است چراکه برخی از نوجوانان به منظور مخالفت با خانواده و رفع حقارت ها یا نداشتن آشنایی با مهارت «نه گفتن» و «حل مسئله» به این کار دست می زنند و از این طریق می خواهند اعتماد به نفس بیشتری کسب کنند. رقابت با گروه همسالان از طریق خودنمایی نیز یکی از شایع ترین علت ها برای شروع استعمال دخانیات در نوجوانی است.
نداشتن برنامه برای اوقات فراغت: اعتقاد بسیاری از مصرف کنندگان بر این است که دخانیات روش خوبی برای سرگرمی، تفریح و دور هم بودن است و بیشتر آن را به عنوان یک تفریح گروهی و دسته جمعی قلمداد می کنند و حتی اظهار می کنند که استعمال دخانیات بدون حضور دیگران لذتی ندارد. شواهد پژوهشی نیز از این یافته حمایت می کند.
ابتدایی ترین راهکارهای ترک دخانیات
بخشی از فرایند ترک دخانیات وجود نوعی مقاومت و وسوسه برای استعمال است. هنگامی که قرار است دخانیات را ترک کنید ممکن است به هر عذری که در دنیا پیدا می شود، فکر کنید تا کمی بیشتر به کشیدن سیگار ادامه دهید بنابراین داشتن انگیزه بسیار حیاتی است. می توان با تهیه فهرستی از فواید و مضرات سیگار و قضاوت منصفانه، انگیزه ترک را تقویت کرد.
شناسایی عوامل محرک استعمال: برای ترک دخانیات شناسایی عوامل محرک شامل: افکار مخرب و منفی، مکان ها، موقعیت ها، دوستان، هیجان ها و به طور کلی هر نوع عاملی که با مصرف دخانیات مربوط شده است، ضروری به نظر می رسد. برای مثال اگر احساس می کنید که پس از تجربه استرس یا خشم برای رسیدن به آرامش تمایل بیشتری به مصرف دخانیات پیدا می کنید، می توانید با کمک یک روان درمانگر به جای استعمال دخانیات، راهبردهای مقابله با استرس و مهارت کنترل خشم را در خود تقویت کنید.
سنگ بزرگ نشانه نزدن است: تجربه نشان داده است معمولا افرادی که به یک باره تصمیم می گیرند دیگر هرگز حتی یک نخ سیگار هم نکشند، خیلی زود خسته می شوند و دوباره به سیگار کشیدن روی می آورند. اگر فردی هستید که روزانه 20 نخ سیگار می کشید، پایدارترین روش ترک سیگار این است که هر روز بخشی از مصرف خود را کاهش دهید تا به روزی یک نخ و در نهایت به ترک سیگار برسید.
کمک از متخصصان: روان شناسان و کارشناسان ترک اعتیاد می توانند در این راه به شما، کمک زیادی کنند. علاوه بر خدمات روان شناختی ممکن است که به برخی از جایگزین های دخانیات (به تشخیص متخصص) نیاز داشته باشید که در مسیر ترک به کمک تان خواهد آمد.